Malnutrisyon, vücudun normal işlevlerini sürdürmek için gereken temel besin ögelerinin yetersiz alımı veya emilim bozukluğu sonucu ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Uzun süreli beslenme eksikliği, organ yetmezliği ve bağışıklık sisteminin çökmesi gibi hayati risklere yol açabilir.

Malnutrisyon Nedir?
Malnutrisyon, makro (protein, karbonhidrat, yağ) ve mikro (vitamin, mineral) besin ögelerinin dengesizliği veya eksikliği olarak tanımlanır. Yetersiz beslenme (undernutrition) ve aşırı beslenme (overnutrition) olarak ikiye ayrılır. Bu makalede özellikle yetersiz beslenme üzerinde durulacaktır.

Malnutrisyon Ölümcül Olabilir mi?
Şiddetli ve uzun süreli malnutrisyon, özellikle çocuklarda, yaşlılarda ve kronik hastalığı olan bireylerde ölüme neden olabilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %45’inin altında yatan temel neden yetersiz beslenmedir. Protein-enerji malnutrisyonu (PEM) olarak bilinen kwashiorkor ve marasmus gibi formlar, tedavi edilmezse organ yetmezliği ile sonuçlanabilir.

Hangi Mekanizmalarla Ölüme Yol Açar?

• Bağışıklık Sistemi Çöküşü: Besin eksikliği, enfeksiyonlarla savaşan beyaz kan hücrelerinin üretimini azaltır.
• Kas ve Organ Atrofisi: Enerji eksikliği nedeniyle vücut, kas dokusunu parçalayarak hayati organlara zarar verir.
• Elektrolit Dengesizliği: Potasyum ve magnezyum eksikliği, kalp ritim bozukluklarına neden olabilir.

Risk Grupları Kimlerdir?

• Çocuklar: Büyüme ve gelişme döneminde artan besin ihtiyacı karşılanmazsa.
• Kronik Hastalar: Kanser, KOAH veya böbrek yetmezliği gibi enerji tüketimi yüksek hastalıklarda.
• Yaşlılar: Emilim bozuklukları ve iştah azalması nedeniyle.

Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi, beslenme durumunun şiddetine göre planlanır:

• Hafif Vakalar: Oral beslenme takviyeleri ve diyetisyen kontrolünde beslenme programı.
• Orta-Şiddetli Vakalar: Hastanede enteral (tüple) veya parenteral (damar yoluyla) beslenme.
• Komplikasyon Yönetimi: Enfeksiyon tedavisi, elektrolit dengesinin düzeltilmesi.

Korunma Yolları

• Dengeli Beslenme: Protein, karbonhidrat ve yağ dengesini içeren öğünler.
• Risk Gruplarının Taranması: Düzenli kilo ve kan değeri takibi.
• Toplumsal Programlar: Gebelik döneminde demir takviyesi, okul çağı çocuklarına ücretsiz yemek.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Açıklanamayan kilo kaybı, sürekli halsizlik, tekrarlayan enfeksiyonlar veya ciltte kuruluk gibi belirtiler varsa zaman kaybetmeden bir iç hastalıkları uzmanına veya beslenme danışmanına başvurulmalıdır. Erken teşhis, hayat kurtarıcı olabilir.