Koledok taşı, safra kanalında (koledok) oluşan veya safra kesesinden bu kanala düşen taşlardır. Safra akışını engelleyerek sarılık, enfeksiyon gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilen bu durum, acil tıbbi müdahale gerektirir.
Koledok Taşı Neden Oluşur?
Taşların %85’i safra kesesinde oluşup kanala düşerken, %15’i doğrudan koledok kanalında gelişir. Kolesterol taşları en yaygın tiptir. Risk faktörleri arasında obezite, hızlı kilo kaybı, diyabet, karaciğer sirozu ve safra yolu anomalileri bulunur. Kadınlarda, 40 yaş üstü bireylerde ve gebelerde görülme sıklığı daha yüksektir.
Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
- Tipik Belirtiler: Sağ üst karın ağrısı (bıçak saplanır tarzda), bulantı, kusma
- Sarılık: Göz akı ve ciltte sararma, idrar renginde koyulaşma
- Enfeksyon Bulguları: Ateş, titreme, şiddetli karın hassasiyeti
- Dışkı Değişiklikleri: Kil rengi (açık) dışkı
Belirtiler yemek sonrası, özellikle yağlı gıdalar tüketildiğinde şiddetlenir.
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri: Karaciğer enzimlerinde yükselme (ALT, AST), bilirubin artışı
- Görüntüleme:
- Abdominal ultrason: Taşları %50-75 doğrulukla tespit eder
- MRCP (Manyetik Rezonans Kolanjiyopankreatografi): Altın standart (%95 doğruluk)
- ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi): Hem tanı hem tedavi için kullanılır
- Endoskopik Ultrason (EUS): Küçük taşların tespitinde etkilidir
Tedavi Seçenekleri
- ERCP ile Taş Çıkarımı: İlk basamak tedavi. Endoskopik yolla sfinkterotomi yapılarak taşlar çıkarılır.
- Laparoskopik Cerrahi: Safra kesesi taşlarıyla birlikte koledok taşı varlığında tercih edilir.
- Medikal Tedavi: Ursodeoksikolik asit, kolesterol taşlarının küçültülmesinde kullanılır.
- PTK (Perkütan Transhepatik Kolanjiyografi): ERCP’nin mümkün olmadığı durumlarda karaciğerden girilerek uygulanır.
Komplikasyonlar ve Riskler
- Akut Kolanjit: Safra yolu enfeksiyonu; septik şoka ilerleyebilir
- Akut Pankreatit: Taşın pankreas kanalını tıkamasıyla oluşur (%5-10 vakada)
- Karaciğer Apsesi: Uzun süreli tıkanma sonucu gelişir
- Siroz: Kronik tıkanıklık karaciğerde kalıcı hasara yol açar
Korunma ve Takip
- Safra kesesi taşı olanlarda koledok taşı riskini azaltmak için kolesistektomi (safra kesesi ameliyatı) önerilir
- Diyette doymuş yağ kısıtlaması, lifli gıda artırımı
- Obezite kontrolü ve düzenli egzersiz
- ERCP sonrası 6. ayda karaciğer fonksiyon testleri ve ultrason takibi
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- Sarılık + ateş + şiddetli karın ağrısı üçlüsü (Charcot triadı)
- Bilirubin >10 mg/dL ve lökosit yüksekliği
- Pankreatit gelişimi durumunda
Safra yolu taşlarında gastroenteroloji ve genel cerrahi uzmanları multidisipliner yaklaşım yürütür. Tedavi edilmeyen vakalarda ölüm oranı %10’a kadar çıkabilir.
