Koledokolitiazis, safra kanalı içinde taş bulunması durumudur. Bu taşlar genellikle safra kesesinden ana safra kanalına (koledok) düşen kolesterol veya pigment taşlarıdır. Tıkanma sarılığı, pankreatit ve ciddi enfeksiyonlara yol açabilen bu durum, acil müdahale gerektiren önemli bir gastrointestinal sorundur.
Koledokolitiazis Nedenleri ve Risk Faktörleri
Safra taşlarının ana safra kanalına geçişi en yaygın nedendir. Risk faktörleri arasında safra kesesi taş öyküsü, ileri yaş, obezite, diyabet ve hızlı kilo kaybı yer alır. Kadınlarda erkeklere göre 2 kat daha sık görülür. Doğuştan safra yolu anomalileri veya karaciğer sirozu gibi durumlar da primer taş oluşumunu tetikleyebilir.
Belirtiler ve Klinik Tablo
- Karın ağrısı: Sağ üst kadranda şiddetli, kolik tarzda ağrı (biliyer kolik)
- Sarılık: Göz akında ve ciltte sararma, idrar renginin koyulaşması
- Ateş ve titreme: Kolanjit (safra yolu enfeksiyonu) geliştiğinde
- Bulantı-kusma: Yağlı yemek sonrası artış gösteren
- Dışkı renginde açılma: Safra tıkanıklığına bağlı
Teşhis Yöntemleri
- Laboratuvar Tetkikleri:
- Karaciğer enzimlerinde yükselme (ALT, AST)
- Bilirubin düzeyinde artış
- ALP ve GGT yüksekliği
- Görüntüleme:
- Abdominal ultrason: İlk basamak tanı aracı, taşları %50-75 saptar
- MRCP (Manyetik Rezonans Kolanjiopankreatografi): Taşları %95 doğrulukla gösteren non-invaziv yöntem
- EUS (Endoskopik Ultrason): Küçük taşlar için yüksek duyarlılık
- Endoskopik Yöntemler:
- ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiopankreatografi): Hem tanı hem tedavi amaçlı kullanılır
Tedavi Yaklaşımları
- Endoskopik Tedaviler (ERCP):
- Sfinkterotomi (safra kanalı ağzının genişletilmesi)
- Taş çıkarma işlemi (basket veya balon kateterlerle)
- Stent yerleştirme (darlık varlığında)
- Cerrahi Seçenekler:
- Açık/laparoskopik kolesistektomi: Safra kesesi alınması
- Koledok eksplorasyonu: Ana kanalın cerrahi olarak açılması
- Destek Tedavileri:
- IV antibiyotikler (kolanjit varlığında)
- Ağrı kontrolü (NSAID’ler veya opioidler)
- Sıvı-elektrolit dengesinin sağlanması
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
- Akut pankreatit: Taşın pankreas kanalını tıkaması sonucu
- Kolanjit: Tedavi edilmezse septik şoka ilerleyebilir
- Karaciğer apsesi: Uzun süreli tıkanmanın sonucu
- Biliyer fistül: Nadir görülen ciddi komplikasyon
Korunma ve Takip Stratejileri
- Safra kesesi taşı olanlarda profilaktik kolesistektomi
- Ursodeoksikolik asit tedavisi (kolesterol taşlarında)
- Düzenli karaciğer fonksiyon testleri takibi
- Obezite kontrolü ve dengeli beslenme
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- 39°C üzeri ateş + şiddetli karın ağrısı
- Bilirubin >10 mg/dl ile seyreden sarılık
- Mental konfüzyon veya hipotansiyon (şok bulguları)
Koledokolitiazis tedavisinde gastroenteroloji ve genel cerrahi iş birliği kritik önem taşır. Tanı sonrası ilk 72 saat içinde müdahale, komplikasyon riskini %70 azaltır. Hastaların uzun dönemde safra kesesi ameliyatı olmaları nüksü önlemede altın standarttır.
