Kalın bağırsak tümörleri, kolon ve rektum bölgesinde gelişen anormal hücre büyümeleridir. Bu tümörler iyi huylu (polipler) veya kötü huylu (kanser) olabilir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, kolorektal kanserler tüm kanser türleri arasında en yaygın üçüncü türdür. Erken teşhis ve doğru tedavi, yaşam kurtarıcı olabilir.
Kalın Bağırsak Tümörü Türleri
Kalın bağırsak tümörleri temel olarak iki kategoriye ayrılır. Adenomatöz polipler genellikle iyi huyludur ancak zamanla kansere dönüşebilir. Kolorektal kanserler ise malign tümörlerdir ve lenf nodları veya diğer organlara yayılabilir. Herediter (kalıtsal) türler arasında Lynch sendromu ve ailesel adenomatöz polipozis öne çıkar.
Risk Faktörleri
- 50 yaş üstü olmak
- Ailede kolorektal kanser öyküsü
- İnflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn veya ülseratif kolit)
- Obezite ve hareketsiz yaşam tarzı
- Kırmızı et ağırlıklı beslenme ve işlenmiş gıda tüketimi
- Sigara ve aşırı alkol kullanımı
Belirtiler
- Rektal kanama veya dışkıda kan
- Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik (ishal/kabız dönemleri)
- Karında şişkinlik ve kramp tarzı ağrılar
- Açıklanamayan kilo kaybı ve sürekli yorgunluk
- Tam boşalamama hissi ve dışkı çapında incelme
Teşhis Yöntemleri
- Kolonoskopi: Altın standart yöntemdir, tümörün görülmesi ve biyopsi alınmasını sağlar.
- Dışkıda Gizli Kan Testi: Rutin taramalarda kullanılan basit bir test.
- BT Kolonografi: Kolonoskopiye alternatif görüntüleme tekniği.
- CEA Testi: Kanda tümör belirteci ölçümü.
Tedavi Seçenekleri
- Cerrahi: Laparoskopik veya açık yöntemle tümörlü bölgenin çıkarılması.
- Kemoterapi: Tümör hücrelerini yok etmek için ilaç tedavisi.
- Radyoterapi: Özellikle rektum tümörlerinde ışın tedavisi.
- Hedefe Yönelik Tedaviler: EGFR inhibitörleri gibi biyolojik ajanlar.
- İmmünoterapi: MSI-H türü tümörlerde bağışıklık sistemini aktive eden tedaviler.
Önleme ve Erken Teşhis Stratejileri
Düzenli tarama programları hayati önem taşır. 50 yaş üstü bireylerde 10 yılda bir kolonoskopi önerilir. Risk faktörü olanlarda tarama 40 yaşına çekilebilir. Lifli gıdalar, kuruyemişler ve zeytinyağı tüketimi koruyucu etki gösterir. Düzenli fiziksel aktivite ve ideal kilo korunması riski %30-40 azaltır.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Günde 30 gr lif alımı (tam tahıllar, sebzeler)
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- İşlenmiş et ürünlerinden kaçınma
- D vitamini seviyelerinin kontrolü
- Probiyotik gıdalarla bağırsak florasının desteklenmesi
Tedavi Sonrası Takip
Ameliyat sonrası ilk 2 yıl, 3 ayda bir kontrol gerekir. Takip sürecinde karın ultrasonu, BT ve CEA testleri kullanılır. Genetik geçişli tümörlerde aile taramaları önerilir. Psikolojik destek ve beslenme danışmanlığı yaşam kalitesini artırır.
