Hiperürisemi, kandaki ürik asit seviyesinin normalin üzerine çıkmasıdır. Erkeklerde 7 mg/dL, kadınlarda 6 mg/dL’yi aşan değerler bu durumu işaret eder. Ürik asit, pürin adı verilen maddelerin parçalanmasıyla oluşur ve genellikle böbrekler yoluyla vücuttan atılır. Bu süreç bozulduğunda hiperürisemi ortaya çıkar.
Hiperürisemi Nedenleri
- Böbrek Fonksiyon Bozukluğu: Ürik asitin %70’ini böbrekler atar. Kronik böbrek yetmezliği veya diüretik ilaç kullanımı atılımı engeller.
- Pürin Zengini Beslenme: Kırmızı et, sakatat, deniz ürünleri ve baklagillerin aşırı tüketimi.
- Metabolik Sendrom: Obezite, insülin direnci ve hipertansiyon ürik asit üretimini artırır.
- Genetik Faktörler: Ürik asit taşıma proteinlerindeki mutasyonlar (SLC2A9 geni).
- Hematolojik Hastalıklar: Lösemi veya lenfomada hücre yıkımının artması.
Belirtiler ve İlişkili Hastalıklar
Hiperürisemi tek başına semptom vermez, ancak yol açtığı sorunlarla kendini gösterir:
- Gut Hastalığı: Eklemlerde ani şişlik, kızarıklık ve şiddetli ağrı (en sık ayak başparmağı).
- Böbrek Taşları: Ürik asit kristallerinin böbreklerde birikmesi.
- Tofüs: Deri altında ürat birikimiyle oluşan nodüller (kulak, dirsek).
- Kronik Böbrek Hasarı: Tubülointerstisyel nefrit gelişimi.
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testi: Aç karnına yapılan ürik asit ölçümü (ideal: sabah 08:00-10:00).
- 24 Saatlik İdrar Tahlili: Ürik asit atılım kapasitesini belirler.
- Eklem Sıvısı İncelemesi: Gut tanısında iğne şeklinde kristaller görülür.
- Ultrason: Böbrek taşları veya tofüslerin tespiti.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- Allopurinol: Ürik asit üretimini azaltan ksantin oksidaz inhibitörü.
- Febuksostat: Karaciğer sorunu olanlarda alternatif ilaç.
- Probenesid: Böbreklerden ürik asit atılımını artırır.
- Akut Gut Atağı Yönetimi:
- NSAİİ’ler (ibuprofen) veya kolşisin.
- Şiddetli vakalarda kortikosteroid enjeksiyonu.
- Böbrek Taşı Tedavisi:
- Litotripsi (ses dalgalarıyla taş kırma) veya üreteroskopi.
Beslenme Önerileri
- Sınırlanacaklar: Kırmızı et, kabuklu deniz ürünleri, alkol (özellikle bira), şekerli içecekler.
- Tüketilebilecekler: Az yağlı süt ürünleri, kahve, C vitamini, kiraz.
- Sıvı Alımı: Günde 2-3 litre su ile idrarın seyreltilmesi.
Komplikasyonlar ve Korunma
- Tedavi edilmeyen hiperürisemi böbrek yetmezliğine yol açabilir.
- Düzenli egzersiz ve ideal kilonun korunması riski %40 azaltır.
- Pürin metabolizmasını bozan ilaçlardan (örn. düşük doz aspirin) kaçınılmalı.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- Eklemlerde ani başlayan şişlik ve kızarıklık.
- Bel bölgesinde şiddetli ağrı (böbrek taşı şüphesi).
- İdrarda kan veya kum benzeri tortu görülmesi.
Hiperürisemi tedavisinde dahiliye veya nefroloji uzmanı takibi kritiktir. Yılda en az bir kez ürik asit kontrolü yaptırmak, komplikasyonları önlemede hayati rol oynar.
