Havale (nöbet), beyindeki anormal elektriksel aktivite sonucu ortaya çıkan geçici nörolojik bozukluktur. Her yaşta görülebilse de özellikle çocuklarda yüksek ateşe bağlı "febril nöbet" sık karşılaşılan bir durumdur. Havalenin acil müdahale gerektiren tıbbi bir acil olduğu unutulmamalıdır.
Havale Nedenleri
Havalenin altında yatan temel mekanizma, beyin hücrelerindeki kontrolsüz elektrik deşarjlarıdır. Bu durumu tetikleyen faktörler şunlardır:
- Febril nöbetler: 6 ay-5 yaş arası çocuklarda 38°C üstü ateşle tetiklenir.
- Epilepsi: Tekrarlayan nöbetlerle karakterize kronik nörolojik bozukluk.
- Beyin hasarı: Travma, inme veya tümörler.
- Metabolik dengesizlikler: Kan şekeri düşüklüğü, elektrolit bozuklukları.
- Enfeksiyonlar: Menenjit, ensefalit gibi beyin iltihapları.
- Toksik maddeler: Aşırı alkol, uyuşturucu veya ilaç yan etkileri.
Belirtiler ve Nöbet Türleri
Havale türüne göre belirtiler değişir:
- Tonik-klonik nöbet (Grand mal):
- Bilinç kaybı
- Tüm vücutta kasılma ve ritmik sarsılma
- Ağızdan köpük gelmesi
- İdrar kaçırma
- Absans nöbet (Petit mal):
- 10-20 saniyelik boş bakışlar
- Çevreye yanıtsızlık
- Febril nöbet:
- Yüksek ateş eşliğinde titreme
- Gözlerde kayma
Acil Müdahale ve İlk Yardım
Nöbet geçiren kişiye yapılması gerekenler:
- Kişiyi yan çevirerek solunum yolunu açık tutun.
- Sert olmayan yüzeye yatırın, etrafındaki tehlikeli eşyaları uzaklaştırın.
- Asla ağzına bir şey sokmayın veya kasılmaları zorla durdurmaya çalışmayın.
- Nöbetin süresini not edin (5 dakikayı geçerse acil ambulans çağırın).
- Ateş varsa ılık kompres uygulayın.
Tanı Yöntemleri
- EEG (Elektroensefalografi): Beyin dalgalarının analizi.
- MR/BT: Yapısal anormallikleri tespit için.
- Kan testleri: Enfeksiyon veya metabolik bozukluk araştırması.
- Lomber ponksiyon: Menenjit şüphesinde.
Tedavi Yaklaşımları
- Akut nöbet tedavisi: Diazepam gibi rektal fitiller veya IV antiepileptikler.
- Uzun süreli tedavi:
- Epilepsi tanısı alanlarda valproik asit, levetirasetam gibi ilaçlar.
- Febril nöbette altta yatan enfeksiyonun tedavisi.
- Cerrahi: İlaç dirençli epilepside beyindeki anormal bölgenin çıkarılması.
Korunma Stratejileri
- Çocuklarda ateş yönetimi: Parasetamol dozları ve ılık banyo.
- Epilepsi hastalarında: İlaçların düzenli kullanımı, uyku düzeni ve stres kontrolü.
- Yetişkinlerde: Alkol sınırlaması, kafa travmasından korunma.
Riskli Durumlar ve Doktora Başvuru Zamanları
- İlk nöbet sonrası mutlaka nöroloji uzmanına gidin.
- Nöbet 5 dakikadan uzun sürerse.
- Nefes almada zorluk veya morarma varsa.
- Hamilelikte nöbet geçirilmesi.
