Çocuk endokrinolojisi, 0-18 yaş arası bireylerin hormon sistemlerini ve metabolik hastalıklarını inceleyen tıp dalıdır. Büyüme geriliği, erken ergenlik, diyabet ve tiroid bozuklukları gibi durumlar bu alanın kapsamına girer. Erken teşhis ve müdahale, çocukların fiziksel-zihinsel gelişiminde belirleyici rol oynar.
Sık Görülen Çocuk Endokrin Hastalıkları
Büyüme hormonu eksikliği, çocuklarda boy kısalığının önemli nedenlerindendir. Standart büyüme eğrilerinin altında seyreden çocuklarda tetikler araştırılmalıdır. Tip 1 diyabet, pankreasın insülin üretememesi sonucu gelişir ve acil müdahale gerektirir. Erken ergenlik, kız çocuklarında 8, erkeklerde 9 yaş öncesi cinsiyet hormonu artışıyla karakterizedir. Tiroid bozuklukları ise guatr, kilo değişimleri ve okul başarısında düşüşe yol açabilir.
Teşhis Yöntemleri ve Kriterler
Hormonal bozuklukların tanısında multidisipliner yaklaşım esastır. Kemik yaşı ölçümü (el-bilek grafisi), büyüme potansiyelini değerlendirmede altın standarttır. Endokrin testler arasında açlık-tokluk hormon profilleri, GH stimülasyon testleri ve 24 saatlik idrarda kortizol ölçümü yer alır. Genetik analizler, Turner sendromu veya konjenital adrenal hiperplazi gibi kalıtsal hastalıkların tanısında kritiktir.
Tedavi Protokolleri ve Yenilikçi Yaklaşımlar
Büyüme hormonu tedavisi, FDA onaylı ölçütleri karşılayan hastalarda günde tek doz subkutan enjeksiyonla uygulanır. Tip 1 diyabet yönetiminde insülin pompası ve sürekli glikoz monitör sistemleri (CGM) yaşam kalitesini artırır. Erken ergenlik tedavisinde GnRH analogları ile hormonal baskılama yapılır. Tiroid disfonksiyonlarında levotiroksin veya antitiroit ilaçlar kullanılırken, dirençli vakalarda cerrahi seçenek değerlendirilir.
Aileler İçin Kritik Belirti Rehberi
- Büyüme Geriliği: Yılda 4 cm’den az boy uzaması, okul kıyafetlerinin 2 yıl üst üste aynı kalması
- Diyabet Alarmları: Sık idrara çıkma, gece alt ıslatma, ani kilo kaybı
- Ergenlik İşaretleri: Kızlarda 8 yaş öncesi meme tomurcuğu, erkeklerde 9 yaş öncesi testis büyümesi
- Tiroid Sinyalleri: Saç dökülmesi, kabızlık, okulda konsantrasyon kaybı
Çocuk Endokrinoloji Konsültasyonu Ne Zaman Gerekli?
Çocuk endokrinoloji uzmanına başvurulması gereken durumlar şunlardır:
- Persentil eğrilerinde 2 alt çizgiye düşüş
- Kan şekeri >200 mg/dl veya açlık glukozu >126 mg/dl
- Erkeklerde testis volümü >4 ml, kızlarda meme gelişimi başlangıcı
- TSH >10 mIU/L veya serbest T4 anormallikleri
Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
Büyüme hormonu tedavisi alan çocuklarda protein alımı (g/kg/gün) artırılmalıdır. Diyabetik çocuklarda karbonhidrat sayımı eğitimi şarttır. İyot eksikliği olan bölgelerde deniz ürünleri tüketimi teşvik edilmelidir. D vitamini takviyesi (günde 600-1000 IU), kemik mineralizasyonu için tüm çocuklara önerilir.
Takip Protokolleri ve Teknolojik İzlem
Hastalar 3 aylık aralıklarla boy-kilo ölçümü ve puberte evrelemesine tabi tutulur. Diyabetik çocuklarda HbA1c hedefi <%7.5’tir. DEXA taramaları, kortizon tedavisi alanlarda kemik yoğunluğunu izlemek için yıllık yapılır. Akıllı telefon uygulamalarıyla hormon doz takibi ve glikoz kaydı hasta uyumunu artırır.
