Çocuk cerrahisi, yenidoğan döneminden ergenliğe kadar olan çocukluk çağındaki cerrahi hastalıkların tanı ve tedavisi ile ilgilenen uzmanlık dalıdır. Yetişkin cerrahisinden temel farkı, çocukların anatomik yapıları, fizyolojik işleyişleri ve psikolojik ihtiyaçlarının benzersiz olmasıdır. Bu alanda uzmanlaşan hekimler, çocukların büyüme-gelişme sürecini etkilemeyecek özel cerrahi teknikler uygular.
Çocuk Cerrahisinin İlgilendiği Başlıca Hastalıklar
- Doğumsal Anomaliler: Yenidoğanda görülen yemek borusu tıkanıklığı (özofagus atrezisi), karın duvarı defektleri (gastroşizis/omfalosel), bağırsak tıkanıklıkları ve diyafram hernisi gibi acil cerrahi gerektiren durumlar.
- Kasık Fıtığı ve Hidrosel: Çocuklarda en sık görülen cerrahi problemlerden olup, genellikle 1 yaş öncesinde ameliyat edilir.
- İnmemiş Testis: Testislerin skrotuma inmemesi durumunda 6-12 ay arasında cerrahi düzeltme gereklidir.
- Apandisit: Çocuklarda karın ağrısının acil cerrahi nedenlerinden biri olarak öne çıkar.
- Gastroözofageal Reflü: İlaç tedavisine yanıt vermeyen şiddetli vakalarda fundoplikasyon ameliyatı uygulanır.
Tanı Yöntemleri ve Teknolojik Gelişmeler
Çocuk cerrahisinde tanı süreci, radyasyon maruziyetini minimize eden özel protokollerle yürütülür. Ultrasonografi ve manyetik rezonans (MR) gibi görüntüleme teknikleri öncelikli olarak kullanılır. Endoskopik yöntemler (özellikle üst/lower GI endoskopi) kanamaların veya yabancı cisimlerin değerlendirilmesinde kritik rol oynar. Son yıllarda intraoperatif nöromonitorizasyon gibi teknikler, sinir hasarı riskini azaltmada devrim yaratmıştır.
Cerrahi Tekniklerde Çocuğa Özel Yaklaşımlar
- Laparoskopik ve Robotik Cerrahi: Karın içi ameliyatlarda küçük kesilerle yapılan bu yöntemler, ağrıyı azaltır ve iyileşmeyi hızlandırır.
- Tek Port Cerrahisi (SILS): Göbek deliğinden tek girişle yapılan apandektomi gibi işlemlerde kozmetik sonuçlar üst düzeydedir.
- Prematüre Cerrahisi: Düşük doğum ağırlıklı bebeklerde özel anestezi protokolleri ve ısıtmalı masalar kullanılır.
Ameliyat Sürecinde Çocuk Psikolojisi
Pediatrik cerrahlar, çocukların ameliyat korkusunu azaltmak için oyun terapisi ve yaşa uygun bilgilendirme teknikleri kullanır. Ameliyathane öncesi hazırlık odalarında ebeveyn eşliğinde adaptasyon sağlanır. Okul çağı çocuklarına VR (sanal gerçeklik) teknolojisi ile süreç anlatılabilir.
Postoperatif Bakım ve İyileşme
Çocuklarda ağrı yönetimi, yetişkinlerden farklı protokoller gerektirir. Hastanede kalış süresini kısaltan ERAS (Gelişmiş İyileşme Protokolleri) kapsamında;
- Ağızdan erken beslenme
- Multimodal analjezi (ağrı kesici kombinasyonları)
- Mobilizasyonun teşviki
gibi uygulamalar standart hale gelmiştir. Yenidoğanlarda kanguru bakımı (ten tene temas) ağrı kontrolüne katkı sağlar.
Aile İçin Kritik Bilgiler
- Acil Durum İşaretleri: Ameliyat sonrası ateş >38.5°C, şiddetli kusma veya yara yerinde kızarıklık durumunda acil başvuru.
- Beslenme: Özellikle karın ameliyatları sonrası diyetisyen eşliğinde beslenme programı.
- Takip: Nörolojik gelişimin izlenmesi için düzenli kontroller.
Çocuk Cerrahisi ve Multidisipliner Yaklaşım
Özellikle kompleks vakalarda çocuk nörolojisi, ürolojisi, kardiyolojisi ve onkolojisi ile koordinasyon esastır. Spina bifida gibi hastalıklarda cerrah, fizyoterapist ve mesane rehabilitasyon uzmanı birlikte çalışır.
Türkiye’de Çocuk Cerrahisinin Gelişimi
Ülkemizde 1980’lerde bağımsız bir yan dal olarak tanınan çocuk cerrahisi, günümüzde 30’dan fazla eğitim merkezinde uzman yetiştirmektedir. Konjenital malformasyon cerrahisinde dünya standartlarında başarı oranlarına sahiptir.
