Çişini tutamama (üriner inkontinans), istemsiz idrar kaçırma durumunu tanımlayan ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen bir sağlık sorunudur. Her yaşta görülebilmekle birlikte özellikle ileri yaşlarda ve kadınlarda daha sık rastlanır. Bu durum, sosyal hayattan uzaklaşmaya neden olabilirken, altta yatan ciddi tıbbi problemlerin de habercisi olabilir.
Üriner İnkontinans Türleri
- Stres Tipi: Öksürme, hapşırma veya egzersiz sırasında karın basıncının artmasıyla idrar kaçırma. Pelvik taban kaslarının zayıflığından kaynaklanır.
- Sıkışma Tipi: Ani ve şiddetli idrar hissiyle birlikte tuvalete yetişemeden kaçırma. Mesane kaslarının aşırı aktivitesiyle ilişkilidir.
- Taşma Tipi: Mesanenin tam boşalmaması sonucu sızıntı şeklinde idrar kaçırma. Prostat büyümesi veya sinir hasarı kaynaklıdır.
- Fonksiyonel Tip: Fiziksel engel veya demans nedeniyle tuvalete zamanında ulaşamama.
Ana Nedenler ve Risk Faktörleri
Pelvik taban kaslarının zayıflaması, menopoz sonrası östrojen azalması, prostat büyümesi ve diyabet gibi kronik hastalıklar temel sebeplerdir. Nörolojik bozukluklar (Parkinson, inme), obezite ve kronik kabızlık riski artırır. Bazı antidepresanlar veya diüretikler gibi ilaçlar da tetikleyebilir.
Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
Tanı için öncelikle detaylı hasta öyküsü alınır. İdrar tahlili ve kültürü enfeksiyonu ekarte etmek için yapılır. Ürodinami testi ile mesane fonksiyonları değerlendirilir. Pelvik ultrason ve sistoskopi gibi görüntüleme yöntemleri anatomik sorunları tespit eder. Hastalardan 3 günlük "mesane günlüğü" tutmaları istenir.
Tedavi Yaklaşımları
- Davranışsal Tedaviler: Sıvı alımının düzenlenmesi, tuvalet programı oluşturma ve kilo kontrolü.
- Pelvik Taban Egzersizleri: Kegel egzersizleri ile kasların güçlendirilmesi (en az 3 ay düzenli uygulama gerekir).
- İlaç Tedavileri: Antikolinerjikler (sıkışma tipinde), topikal östrojen (menopozal dönem).
- Cerrahi Müdahaleler: Sling ameliyatları (stres tipi), mesane botoksu veya sinir stimülasyonu.
Önleme ve Yaşam Tarzı Önerileri
Düzenli pelvik taban egzersizleri, ideal kilonun korunması ve lifli gıda tüketimi kabızlığı önleyerek riski azaltır. Kafein ve asitli içeceklerin sınırlandırılması mesane irritasyonunu önler. Sigaranın bırakılması kronik öksürük riskini düşürür.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
İdrar kaçırma sosyal hayatı kısıtlıyorsa, idrarda kan görülüyorsa veya ani başlangıçlı nörolojik belirtiler eşlik ediyorsa acilen üroloji veya jinekoloji uzmanına danışılmalıdır. Erken teşhis, tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.
