Çıban, deri altı dokusunda başlayan ve genellikle Staphylococcus aureus bakterisinin neden olduğu ağrılı bir enfeksiyondur. Kıl köklerinin enfekte olmasıyla başlayan bu iltihaplı yapı, zamanla irin dolu bir apseye dönüşür. Özellikle sürtünmeye maruz kalan bölgelerde (kasık, koltuk altı, kalça) sık görülür.
Çıbanın Nedenleri ve Risk Faktörleri
Çıbanlar genellikle bakterilerin kıl köklerine girmesiyle oluşur. Şeker hastalığı, zayıf bağışıklık sistemi veya kötü hijyen gibi faktörler riski artırır. Deri bütünlüğünü bozan tıraş kesikleri, sürtünme veya dar kıyafetler de bakterilerin girişini kolaylaştırır.
Belirtiler Nasıl Tanınır?
Başlangıçta ciltte kırmızı, sert bir şişlik olarak ortaya çıkar. 2-3 gün içinde ağrı artar ve şişliğin merkezinde beyaz-sarı irin başı belirir. Etkilenen bölge dokunmaya hassaslaşır, ısınır ve çevresinde kızarıklık yayılır. Nadiren ateş veya lenf bezlerinde şişme görülebilir.
Teşhis Yöntemleri
Doktorlar genellikle fizik muayene ile tanı koyar. Şüpheli durumlarda irin kültürü alınarak bakteri türü belirlenebilir. Tekrarlayan çıbanlarda altta yatan diyabet gibi nedenleri araştırmak için kan testleri istenebilir.
Tedavi Süreci
Küçük çıbanlar genellikle kendiliğinden iyileşir. Evde uygulanabilecek yöntemler:
- Günde 3-4 kez 10 dakika ılık kompres yapmak
- Bölgeyi temiz tutmak ve sıkmamak
- Antibiyotikli merhemler kullanmak
Büyük veya ağrılı çıbanlarda doktor müdahalesi gerekir. Lokal anestezi altında cerrahi drenaj yapılır ve gerekirse ağızdan antibiyotik reçete edilir.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Çıbanlar bazen kana karışarak sepsis riski oluşturabilir. Yüz bölgesindeki çıbanlar beyne yakınlığı nedeniyle tehlikelidir. Aşağıdaki belirtilerde acil tıbbi yardım alınmalıdır:
- Ateşin 38.5°C üzerine çıkması
- Şişliğin hızla yayılması
- Görme kaybı veya çift görme
Korunma Stratejileri
- Elleri düzenli sabunla yıkamak
- Kesikleri antiseptikle temizleyip kapatmak
- Ortak havlu veya jilet kullanmamak
- Şeker hastalarının kan şekerini kontrol altında tutması
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
Çıban 5 günde küçülmüyorsa, ateş eşlik ediyorsa veya yüz bölgesindeyse derhal dermatoloğa başvurulmalıdır. Tekrarlayan vakalarda altta yatan nedenin araştırılması için enfeksiyon hastalıkları uzmanına danışılabilir.
