Chagas hastalığı, Trypanosoma cruzi parazitinin neden olduğu tropikal bir enfeksiyondur. Özellikle Latin Amerika’da endemik olmakla birlikte, göçler ve uluslararası seyahatler nedeniyle dünya genelinde görülme sıklığı artmaktadır. Hastalık tedavi edilmezse kalp ve sindirim sisteminde ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Hastalığın Bulaşma Yolları
En yaygın bulaşma yolu "öpücük böceği" olarak bilinen triatomine tahtakurusunun enfekte dışkısıdır. Böcek insanları ısırdığında, dışkısındaki parazitler ciltteki mikroçatlaklardan veya mukozalardan vücuda girer. Diğer bulaşma yolları arasında enfekte kan transfüzyonları, organ nakli, anneden bebeğe gebelikte geçiş ve kontamine gıdalar yer alır.
Akut ve Kronik Evre Belirtileri
Hastalık iki evrede seyreder. Akut evredeki belirtiler genellikle hafiftir ve şunları içerir:
- Böcek ısırığı çevresinde şişlik (chagoma)
- Tek taraflı göz kapağı ödemi (Romaña belirtisi)
- Ateş, lenf bezi şişmesi ve kas ağrıları
- İştahsızlık ve karaciğer-dalak büyümesi
Akut belirtiler 4-8 haftada kendiliğinden geçer. Tedavi edilmeyen vakaların %30-40’ında 10-30 yıl sonra kronik evre gelişir. Kronik evrede:
- Kalp kası iltihabı (kardiyomiyopati)
- Kalp ritim bozuklukları ve kalp yetmezliği
- Yemek borusu veya kalın bağırsak genişlemesi (mega sendromlar)
Teşhis Yöntemleri
Akut evrede parazitin direkt mikroskopta görülmesi veya PCR testi ile tanı konur. Kronik evrede ise serolojik testler (ELISA, IFA) kullanılır. EKG, ekokardiyografi ve endoskopi gibi yöntemlerle organ tutulumu değerlendirilir.
Tedavi Protokolleri
Akut evrede ve konjenital vakalarda antiparaziter ilaçlar etkilidir:
- Benznidazol: Günde 5-7 mg/kg dozda 60 gün süreyle
- Nifurtimox: Günde 8-10 mg/kg dozda 90-120 gün
Kronik evrede kalp ve sindirim komplikasyonlarına yönelik semptomatik tedavi uygulanır. Pacemaker takılması veya cerrahi müdahale gerekebilir.
Korunma Stratejileri
- Evlerde çatlakların kapatılması ve böcek ilaçlama
- Kan bağışlarında tarama testleri
- Gebelerde serolojik testler
- Ormanlık alanlarda cildi kapatan giysiler giyilmesi
- Şüpheli bölgelerde çiğ meyve-sebze tüketiminden kaçınma
Risk Grupları ve Epidemiyoloji
Kırsal alanda toprak sıvalı evlerde yaşayanlar, kan transfüzyonu yapılanlar ve annesi enfekte olan yenidoğanlar risk altındadır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 6-7 milyon kişi enfektedir. Türkiye’de vaka sayıları Latin Amerika’dan gelen göçmenlerle artış göstermektedir.
Türkiye’de Durum ve Tanı Olanakları
Ülkemizde endemik olmamakla birlikte, referans laboratuvarlarda serolojik tanı imkanı mevcuttur. Şüpheli temas durumunda enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. Sağlık Bakanlığı, kan donörleri için tarama protokolleri uygulamaktadır.
