Bipolar bozukluk, duygudurum dalgalanmalarıyla karakterize kronik bir psikiyatrik hastalıktır. Mani ve depresyon dönemleri arasında geçişlerin yaşandığı bu rahatsızlık, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Peki bu hastalık en çok kimlerde ortaya çıkar? İşte detaylar:

Bipolar Bozukluğun Demografik Dağılımı
Bipolar bozukluk genellikle 15-25 yaş aralığında başlar. Erken yetişkinlik döneminde teşhis edilme sıklığı yüksektir. Kadın ve erkeklerde görülme oranı benzer olsa da, kadınlarda hızlı döngülü bipolar tip daha yaygındır. Coğrafi dağılım açısından belirgin bir fark olmamakla birlikte, kentsel bölgelerde daha sık rastlanır.

Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü
Birinci derece akrabalarında bipolar bozukluk olanlarda risk 10 kat artar. Tek yumurta ikizlerinde uyum oranı %60-70’tir. DISC1, CACNA1C gibi genlerin mutasyonlarıyla ilişkilendirilmiştir. Ancak genetik yatkınlık tek başına yeterli değildir; çevresel tetikleyiciler de rol oynar.

Çevresel Risk Faktörleri

• Stresli Yaşam Olayları: İş kaybı, boşanma veya travmatik deneyimler mani/depresyon dönemlerini tetikleyebilir.
• Madde Kullanımı: Kokain, amfetamin gibi uyarıcılar mani ataklarını başlatabilir.
• Uyku Düzensizliği: Vardiyalı çalışma veya jet lag, duygudurum dengesini bozabilir.

Eşlik Eden Psikiyatrik Hastalıklar
Bipolar bozukluğu olanların %60’ında en az bir ek psikiyatrik tanı bulunur. Anksiyete bozuklukları, DEHB ve yeme bozuklukları sık görülen komorbiditelerdir. Madde kötüye kullanım oranları da genel popülasyona göre 3 kat fazladır.

Tıbbi Risk Faktörleri

• Nörolojik Hastalıklar: Epilepsi ve multipl skleroz gibi rahatsızlıklar bipolar semptomlarla ilişkilendirilmiştir.
• Endokrin Bozukluklar: Tiroid disfonksiyonu olanlarda duygudurum dalgalanmaları daha şiddetlidir.
• Kronik Ağrı: Fibromiyalji gibi durumlar depresif dönemleri alevlendirebilir.

Belirtiler Ne Zaman Alarm Verir?

• Mani Dönemi: Aşırı enerji, uyku ihtiyacında azalma, düşüncelerde hızlanma.
• Depresyon Dönemi: Yoğun umutsuzluk, iştah kaybı, intihar düşünceleri.
• Hipomani: Maninin daha hafif formu; sosyal işlevsellikte bozulma olmayabilir.

Tanı ve Tedavi Süreci
Tanı klinik görüşme ve DSM-5 kriterleriyle konulur. Lityum, valproik asit gelen duygudurum dengeleyiciler ilk seçeneklerdir. Psikoeğitim ve BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) ile relaps oranları %50 azaltılabilir.

Önleme Stratejileri

• Düzenli uyku hijyeni sağlamak.
• Stres yönetimi tekniklerini öğrenmek.
• Alkol ve uyuşturucudan uzak durmak.

Bipolar bozukluk, yaşam boyu süren ancak doğru tedaviyle kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Erken teşhis ve multidisipliner yaklaşım, hastaların sosyal ve mesleki işlevselliğini korumada kritik rol oynar.