Aspartat aminotransferaz (AST), karaciğer, kalp, böbrekler ve kaslar gibi çeşitli dokularda bulunan önemli bir enzimdir. Hücre hasarı durumunda kana karışarak kan testlerinde yüksek çıkması, altta yatan sağlık sorunlarının erken belirtisi olabilir. Bu yazıda AST testinin klinik önemi, yorumlanması ve ilişkili durumları detaylıca ele alıyoruz.

AST Testi Neden İstenir?
AST testi genellikle karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla istenir. Karaciğer hasarı şüphesi, hepatit takibi veya alkol/sigara kullanımının organlara etkisini ölçmek için kullanılır. Ayrıca kalp krizi, kas yaralanmaları veya pankreatit gibi durumlarda da yükselir. Doktorlar genellikle AST’yi ALT (alanin aminotransferaz) ile birlikte değerlendirerek hasarın kaynağını belirler.

Normal AST Değer Aralıkları

• Yetişkin Erkeklerde: 8-40 U/L
• Yetişkin Kadınlarda: 6-34 U/L
  Bu aralıklar laboratuvarlara göre küçük farklılıklar gösterebilir. Çocuklarda yetişkinlerden daha yüksek değerler normal kabul edilir.

AST Yüksekliğinin Nedenleri

• Karaciğer Kaynaklı:
  • Hepatit (A, B, C), siroz, karaciğer yağlanması
  • Alkolik hepatit veya ilaç toksisitesi (parasetamol aşırı dozu)
• Kalp Kaynaklı:
  • Miyokard enfarktüsü (kalp krizi), kalp yetmezliği
• Kas Hastalıkları:
  • Kas travmaları, ağır egzersiz, polimiyozit
• Diğer Nedenler:
  • Pankreatit, böbrek hasarı, hemolitik anemi

AST Yüksekliği Belirtileri

• Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
• Karın sağ üst kadranda ağrı
• Açık renkli dışkı, koyu idrar
• Sebepsiz yorgunluk ve iştah kaybı
• Şiddetli kas ağrıları veya göğüs ağrısı

Test Nasıl Yapılır?
AST testi basit bir kan analizidir. Kol damarından alınan kan örneği laboratuvarda incelenir. Test öncesi 8-12 saat açlık gerekebilir. Bazı ilaçlar (antibiyotikler, statinler) sonuçları etkileyebileceğinden doktora bildirilmelidir.

Sonuçlar Nasıl Yorumlanır?

• Hafif Yükseklik (40-200 U/L): Genellikle yağlı karaciğer veya viral hepatit işaretidir.
• Orta Yükseklik (200-400 U/L): Kronik karaciğer hastalıklarını düşündürür.
• Ciddi Yükseklik (>400 U/L): Akut hepatit, toksik hasar veya kas yıkımı (rabdomiyoliz) uyarısıdır.
  Not: AST/ALT oranı >2 ise alkolik karaciğer hastalığı şüphesini artırır.

AST Yüksekliği Tedavisi
Tedavi altta yatan nedene yöneliktir:

• Karaciğer Hastalıklarında: Alkol kısıtlaması, antiviral ilaçlar (hepatit için), kilo kontrolü (yağlanmada).
• Kalp Problemlerinde: Kardiyoloji takibi ve ilaç tedavisi.
• Kas Hasarında: İstirahat, fizyoterapi.
  Düzenli egzersiz, Akdeniz diyeti ve E vitamini takviyeleri karaciğer fonksiyonlarını destekler.

Önemli Uyarılar

• Tek başına AST yüksekliği tanı koydurmaz. MR, fibroscan veya biyopsi gibi ek tetkikler gerekebilir.
• Gebelikte hafif AST artışı normal kabul edilir.
• Tiroid hastalıkları AST düzeylerini etkileyebilir.