Alerjik şok (anafilaksi), bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi sonucu hayatı tehdit edebilen acil bir durumdur. Saniyeler içinde gelişebilen bu reaksiyon, erken müdahale edilmezse ölümcül olabilir. İşte alerjik şok hakkında hayat kurtarıcı bilgiler:
Alerjik Şok Nedir?
Vücudun alerjenle teması sonrası salgıladığı histamin ve diğer kimyasalların damarları genişleterek tansiyonu ani düşürmesi ve solunum yollarını daraltmasıdır. En sık tetikleyiciler arasında besinler (fıstık, kabuklu deniz ürünleri), böcek sokmaları, ilaçlar (penisilin) ve lateks bulunur.
Belirtiler Nasıl Tanınır?
Semptomlar genellikle temas sonrası 2-30 dakika içinde ortaya çıkar:
- Solunum Sıkıntısı: Hırıltılı nefes alma, boğazda şişme
- Cilt Reaksiyonları: Yaygın kurdeşen, dudaklarda/ dilde şişme
- Dolaşım Bozukluğu: Nabızda hızlanma, tansiyon düşüklüğü
- Sistemik Etkiler: Baş dönmesi, bilinç kaybı, karın krampları
Acil Müdahale Protokolü
- Adrenalin Oto-enjektörü: Uyluğun ön-yan kısmına uygulanır (doz çocuklarda 0.15 mg, yetişkinlerde 0.3 mg).
- 112 Acil Çağrısı: Enjektör sonrası derhal ambulans istenir.
- Pozisyon: Bacaklar yüksekte olacak şekilde sırtüstü yatırılır.
- Oksijen ve Sıvı Desteği: Hastanede damar yoluyla sıvı ve ilaç tedavisi.
Risk Faktörleri
- Astım veya egzama öyküsü
- Daha önce anafilaksi geçirmiş olmak
- Mast hücre hastalıkları
- Beta-bloker veya ACE inhibitörü kullanımı
Korunma Stratejileri
- Tetkikler: Deri prick testi ve spesifik IgE testi ile alerjen saptanır.
- Eğitim: Alerjen içeren gıdaların etiketleri dikkatle okunmalı.
- Aksesuarlar: Tıbbi uyarı bilekliği taşınmalı.
- İlaç Taşıma: Reçeteli adrenalin oto-enjektörü her daim yanında bulundurulmalı.
Uzun Dönem Yönetimi
- Desensitizasyon: Arı venomu gibi belirli alerjenlerde bağışıklık tedavisi uygulanır.
- İlaç Profilaksisi: Yüksek riskli hastalara antihistaminikler reçete edilir.
- Kontroller: Alerji uzmanıyla yılda iki kez takip yapılır.
Önemli Uyarılar
- Adrenalin uygulandıktan sonra semptomlar düzelse bile mutlaka hastaneye gidilmeli.
- Astımlı hastalarda inhalerler alerjik şoku durdurmaz, adrenalin hayat kurtarıcıdır.
- Restoranlarda "alerjen kontrollü mutfak" talep edilmeli.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Şüpheli durumlarda alerji ve immünoloji uzmanına gidilmelidir. Tanı konulduktan sonra tedavi planı oluşturulur ve acil eylem protokolü öğretilir.
