Aldosteron, böbrek üstü bezlerinin kabuk bölgesinde üretilen hayati bir steroid hormondur. Sodyum-potasyum dengesini düzenleyerek kan basıncı ve sıvı-elektrolit homeostazının korunmasında kilit rol oynar. Bu hormonun eksikliği veya fazlalığı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Aldosteronun Vücuttaki Temel İşlevleri
- Sodyum Geri Emilimi: Böbrek tübüllerinde sodyumun geri emilimini artırarak kan hacmini yükseltir.
- Potasyum Atılımı: Böbreklerden potasyum atılımını uyararak hiperkalemiyi önler.
- Asit-Baz Dengesi: Hidrojen iyonu atılımını düzenleyerek kan pH’sını stabilize eder.
- Kan Basıncı Düzenlemesi: Renin-anjiyotensin-aldosteron sistemi (RAAS) vasıtasıyla damar tonusunu etkiler.
Aldosteron Üretimini Tetikleyen Faktörler
- Düşük Kan Basıncı: Böbrekteki jukstaglomerüler aparat tarafından algılanır ve renin salgılanır.
- Potasyum Yüksekliği: Plazma potasyumundaki artış doğrudan aldosteron salınımını uyarır.
- ACTH Hormonu: Stres durumlarında adrenokortikotropik hormon kısa süreli artışa neden olur.
Aldosteron Bozuklukları ve Belirtileri
Primer Hiperaldosteronizm (Conn Sendromu):
- Nedenleri: Adrenal adenom veya bilateral adrenal hiperplazi
- Belirtiler: İnatçı hipertansiyon, kas krampları, poliüri, hipokalemi
Sekonder Hiperaldosteronizm:
- Nedenleri: Böbrek arter darlığı, kalp yetmezliği, siroz
- Belirtiler: Ödem, nefes darlığı, refrakter hipertansiyon
Hipoaldosteronizm:
- Nedenleri: Addison hastalığı, konjenital adrenal hiperplazi
- Belirtiler: Hipotansiyon, hiperkalemi, kas güçsüzlüğü, dehidratasyon
Tanı Yöntemleri
- Aldosteron/Renin Oranı (ARR): Primer hiperaldosteronizm taramasında altın standart
- Salin Supresyon Testi: Hiperaldosteronizm doğrulaması için kullanılır
- Adrenal BT/MR: Adenom veya hiperplazi varlığını değerlendirir
- Adrenal Venöz Örnekleme: Tek taraflı hastalıkta cerrahi kararı için kritik
Tedavi Yaklaşımları
Primer Hiperaldosteronizm:
- Cerrahi: Tek taraflı adenomda adrenalektomi (başarı oranı %70-80)
- Medikal: Spironolakton veya eplerenon ile mineralokortikoid reseptör blokajı
Sekonder Hiperaldosteronizm:
- Altta yatan nedenin tedavisi (örn. böbrek arter stenozunda anjiyoplasti)
Hipoaldosteronizm:
- Fludrokortizon replasmanı ve tuz kısıtlamasının kaldırılması
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
- Kontrolsüz hiperaldosteronizm: Kalp yetmezliği, böbrek hasarı, inme
- Uzun süreli spironolakton kullanımı: Jinekomasti, menstrual düzensizlik
- Düzenli takip: Elektrolit paneli, EKG, kan basıncı monitorizasyonu
Yaşam Tarzı Önerileri
- Potasyumdan zengin besinlerin (muz, ıspanak) hiperaldosteronizmde sınırlanması
- Hipokalemide tuz kullanımının artırılması
- Hipertansiyon yönetimi için DASH diyeti ve düzenli egzersiz
Güncel Araştırmalar
- LCI699 gibi yeni aldosteron sentez inhibitörleri üzerine faz çalışmaları
- Genetik testlerle ailesel hiperaldosteronizm tiplerinin (FH-I, FH-II) ayırıcı tanısı
Aldosteron dengesizliklerinin erken teşhisi, kardiyovasküler ve renal komplikasyonları önlemede hayati önem taşır. Nedeni açıklanamayan hipertansiyon veya hipokalemi vakalarında endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.
