Böbrek üstü bezleri (adrenal bezler), vücudun hormon dengesini sağlamakta kritik rol oynayan küçük ancak hayati organlardır. Kortizol, adrenalin, aldosteron gibi hormonların üretiminden sorumlu olan bu bezlerin işlev bozuklukları, ciddi metabolik ve fizyolojik sorunlara yol açabilir. Bu makalede, adrenal bez hastalıklarının türleri, belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alıyoruz.

Böbrek Üstü Bezi Hastalıklarının Yaygın Türleri

1. Cushing Sendromu: Kortizol hormonunun aşırı üretimiyle karakterizedir. Uzun süreli kortikosteroid kullanımı veya adrenal tümörler nedeniyle gelişebilir.
2. Addison Hastalığı: Adrenal yetmezlik sonucu kortizol ve aldosteron üretiminin azalmasıdır. Otoimmün reaksiyonlar veya enfeksiyonlar tetikleyebilir.
3. Feokromositoma: Adrenal medulladan kaynaklanan tümörlerin aşırı adrenalin ve noradrenalin salgılamasıdır.
4. Hiperaldosteronizm (Conn Sendromu): Aldosteron hormonunun fazla üretimiyle yüksek tansiyon ve düşük potasyum seviyeleri görülür.

Adrenal Hastalıkların Belirtileri

• Cushing Sendromu:

  • Yüzde yuvarlaklaşma (ay dede yüzü)
  • Karın bölgesinde yağ birikimi
  • Ciltte mor çizgiler (stria) ve kolay morarma
  • Kas güçsüzlüğü ve kemik erimesi

• Addison Hastalığı:

  • Kronik yorgunluk ve kilo kaybı
  • Tuz isteği, düşük tansiyon
  • Ciltte koyulaşma (hiperpigmentasyon)

• Feokromositoma:

  • Ani tansiyon yükselmeleri
  • Baş ağrısı, terleme ve çarpıntı
  • Nöbetler halinde gelen panik atak benzeri semptomlar

Teşhis Yöntemleri
Adrenal hastalıkların teşhisi, hormon seviyelerinin ölçülmesi ve görüntüleme teknikleriyle desteklenir:

• Hormon Testleri:
  • 24 saatlik idrarda serbest kortizol
  • ACTH stimülasyon testi (Addison tanısı için)
  • Plazma metanefrin düzeyleri (Feokromositoma şüphesinde)
• Görüntüleme:
  • Adrenal BT veya MRI ile tümörlerin tespiti
  • PET-CT (kanser şüphesinde metastaz taraması için)

Tedavi Seçenekleri

1. Cushing Sendromu:

   • Kortikosteroid kullanımı azaltılır.
   • Adrenal tümör varlığında cerrahi (adrenalektomi) uygulanır.
   • İlaç tedavisi (Ketokonazol) ile kortizol üretimi baskılanır.

2. Addison Hastalığı:

   • Ömür boyu hidrokortizon ve fludrokortizon replasmanı.
   • Stres durumlarında (ameliyat, enfeksiyon) doz artırımı.

3. Feokromositoma:

   • Laparoskopik adrenalektomi ile tümörün çıkarılması.
   • Preoperatif alfa-blokerler (Fenoksibenzamin) ile tansiyon kontrolü.

4. Hiperaldosteronizm:

   • Aldosteron antagonistleri (Spironolakton).
   • Tek taraflı adenom varlığında cerrahi.

Adrenal Sağlığı Korumak İçin Öneriler

• Dengeli Beslenme: Tuz alımını kontrol etmek, potasyumdan zengin besinler (muz, ıspanak) tüketmek.
• Stres Yönetimi: Meditasyon, yoga gibi tekniklerle kortizol seviyelerini dengelemek.
• Düzenli Kontroller: Ailede adrenal hastalık öyküsü varsa yıllık hormon taraması yaptırmak.

Adrenal Yetmezlikte Acil Durumlar
Adrenal kriz, hayatı tehdit eden acil bir durumdur. Kusma, şiddetli halsizlik ve bilinç bulanıklığı gibi belirtilerde derhal intravenöz hidrokortizon ve sıvı tedavisi başlatılmalıdır.

Hormon Replasman Tedavisinin Önemi
Addison hastalarında eksik hormonların düzenli alınmaması, elektrolit dengesizliği ve şoka neden olabilir. Hastalar, steroid kartı taşımalı ve acil durumlarda sağlık personelini bilgilendirmelidir.