Alaca hastalığı (vitiligo), ciltte pigment kaybı nedeniyle süt beyazı lekelerin oluştuğu kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Melanosit adı verilen pigment üreten hücrelerin hasar görmesiyle ortaya çıkan bu durum, sosyal ve psikolojik etkileri nedeniyle yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
Alaca Hastalığının Temel Özellikleri
Vitiligo, vücudun herhangi bir bölgesinde düzensiz şekilli beyaz lekelerle karakterizedir. En sık el sırtları, yüz, diz ve dirsekler gibi güneşe maruz kalan bölgelerde görülür. Saç derisinde ve vücut kıllarında beyazlama da sık rastlanan bulgulardır. Hastalık her yaşta ortaya çıkabilse de vakaların yarısı 20 yaş öncesinde başlar.
Belirtiler ve Klinik Tipler
- Lekelerin Görünümü: Sınırları keskin, simetrik veya dağınık düzensiz beyaz alanlar
- Yaygınlık Derecesi:
- Lokalize: Tek bir bölgede sınırlı
- Generalize: Vücudun çeşitli bölgelerine yayılmış
- Üniversal: Vücut yüzeyinin %80’inden fazlasını etkileyen
- Ek Belirtiler:
- Lekelerin kenarlarında kızarıklık
- Kaşıntı (nadiren)
- Göz içi pigment kaybı (üveit riski)
Nedenleri ve Tetikleyici Faktörler
Alaca hastalığı otoimmün, genetik ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşimiyle gelişir:
- Otoimmün Mekanizma: Bağışıklık sisteminin melanositlere saldırması
- Genetik Yatkınlık: Vakaların %30’unda aile öyküsü
- Tetkileyiciler:
- Güneş yanığı veya cilt travmaları
- Yoğun stres dönemleri
- Kimyasal maddelerle temas (fenol içeren ürünler)
Teşhis Yöntemleri
Tanıda kullanılan yaklaşımlar:
- Wood Lambası İncelemesi: UV ışık altında lekelerin belirginleştirilmesi
- Deri Biyopsisi: Melanosit varlığının histopatolojik değerlendirmesi
- Kan Testleri: Tiroid fonksiyonları ve otoantikor taramaları (ANA, anti-TPO)
Tedavi Seçenekleri
- Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler (ilk 3 ay)
- Kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus, pimecrolimus)
- Fototerapi:
- Dar bant UVB (haftada 2-3 seans)
- Excimer lazer (lokalize lekelerde)
- Sistemik Tedaviler:
- Mini-pulse oral kortikosteroidler (yayılımı durdurmak için)
- JAK inhibitörleri (tofacitinib – yeni nesil)
- Cerrahi Yöntemler:
- Melanosit nakli (stabil hastalarda)
- Mikropigmentasyon
Hastalık Yönetimi ve Öneriler
- Güneş Koruma: SPF 50+ kullanımı ve fiziksel bariyerler
- Kozmetik Kamuflaj: Özel kapatıcı kremler ve dövmeler
- Beslenme Desteği: D vitamini, çinko ve antioksidan takviyeleri
- Psikolojik Destek: Grup terapileri ve danışmanlık
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- Ani yaygın pigment kaybı
- Gözde kızarıklık ve görme bulanıklığı
- Lekelerde ağrı veya sulanma
İlişkili Sağlık Sorunları
Vitiligo hastalarında sık görülen komorbiditeler:
- Tiroid hastalıkları (Hashimoto, Graves)
- Pernisiyöz anemi
- Diyabet
- Alopesi areata
Dermatoloji uzmanı takibi altında uygulanan kişiselleştirilmiş tedavilerle, lekelerin %70’inde kısmi veya tam repigmentasyon sağlanabilmektedir. Erken evrede başlanan tedavilerin başarı oranı daha yüksektir.
