Zehirli guatr (toksik guatr), tiroid bezinin aşırı hormon üretmesi sonucu ortaya çıkan ve metabolizmayı hızlandıran bir tiroid hastalığıdır. Tıpta "hipertiroidi" olarak adlandırılan bu durum, genellikle Graves hastalığı veya toksik nodüller nedeniyle gelişir. Kadınlarda, özellikle 20-40 yaş arasında daha sık görülür.
Zehirli Guatr Belirtileri
- Kardiyovasküler Semptomlar: Çarpıntı, taşikardi (dakikada 100’ün üzerinde nabız), nefes darlığı
- Metabolik Belirtiler: Açıklanamayan kilo kaybı (normal beslenmeye rağmen), sıcağa tahammülsüzlük, aşırı terleme
- Nörolojik Bulgular: Ellerde titreme, sinirlilik, uyku bozuklukları, konsantrasyon güçlüğü
- Göz Problemleri: Graves hastalığında gözlerde ileri itilme (ekzoftalmi), çift görme, göz kuruluğu
- Sindirim Sistemi: Sık dışkılama, ishal, karın ağrısı
- Kas-İskelet Sistemi: Kas güçsüzlüğü, özellikle merdiven çıkmada zorlanma
Zehirli Guatr Nedenleri
Zehirli guatrın en yaygın üç nedeni vardır. Graves hastalığı, bağışıklık sisteminin tiroid bezini uyaran antikorlar üretmesiyle ortaya çıkar ve vakaların %70’inden sorumludur. Toksik multinodüler guatr, uzun süreli iyot eksikliğine bağlı olarak tiroidde oluşan nodüllerin zamanla otonomi kazanmasıdır. Toksik adenom ise tiroidde tek bir nodülün kontrolsüz hormon üretmesiyle karakterizedir.
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri: TSH (düşük), serbest T3 ve T4 (yüksek) ölçümü temel tanı yöntemidir.
- Antikor Testleri: Graves hastalığında TRAb ve anti-TPO antikorları pozitifleşir.
- Görüntüleme: Tiroid ultrasonu nodülleri değerlendirir; sintigrafi ise hormon üreten aktif nodülleri gösterir.
- İnce İğne Aspirasyonu: Şüpheli nodüllerin kanser riski açısından incelenmesi.
Tedavi Seçenekleri
- Antitiroid İlaçlar: Metimazol veya propiltiyourasil ile hormon üretimi baskılanır. Tedavi 12-18 ay sürer.
- Radyoaktif İyot Tedavisi: Tiroid hücrelerini tahrip eden I-131 verilir. Hamilelerde kontrendikedir.
- Cerrahi Müdahale: Büyük guatr veya kanser şüphesinde tiroidin tamamı çıkarılır (total tiroidektomi).
- Beta Blokerler: Propranolol gibi ilaçlarla çarpıntı ve titreme gibi semptomlar kontrol altına alınır.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmeyen zehirli guatr, tiroid fırtınası adı verilen hayatı tehdit eden bir tabloya yol açabilir. Ateşin 40°C’yi aşması, şiddetli çarpıntı, bilinç bulanıklığı ve karaciğer yetmezliği bu durumun kritik bulgularıdır. Kalpte ritim bozuklukları, osteoporoz ve kadınlarda infertilite diğer olası komplikasyonlardır.
Yaşam Tarzı Önerileri
- İyotlu tuz tüketiminin doktor kontrolünde ayarlanması
- Kafein ve stresin semptomları tetiklemesi nedeniyle sınırlandırılması
- Kalsiyum ve D vitamini takviyesiyle kemik sağlığının korunması
- Düzenli tiroid fonksiyon testleri ile hormon seviyelerinin izlenmesi
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Endokrinoloji uzmanları zehirli guatr tanı ve tedavisinde yetkilidir. Kardiyak semptomlar için kardiyoloji, göz bulgularında ise oftalmoloji konsültasyonu gerekebilir.
