Zatürre (pnömoni), akciğer dokusunun iltihaplanmasıyla ortaya çıkan ve özellikle çocuklarda, yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda hayati riske yol açabilen ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Bakteri, virüs veya mantarların neden olduğu bu tablo, doğru tedavi edilmediğinde sepsis gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Zatürre Nedenleri ve Risk Faktörleri
En sık etken Streptococcus pneumoniae bakterisidir. Grip virüsü (influenza) ve COVID-19 da viral zatürreye neden olur. Risk faktörleri arasında 65 yaş üstü olmak, KOAH/astım gibi akciğer hastalıkları, sigara kullanımı, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar (kortizon) ve diyabet yer alır. Yoğun bakım hastalarında aspirasyon (mide içeriğinin akciğere kaçması) önemli bir nedendir.
Zatürre Belirtileri
- 39°C’yi aşan yüksek ateş ve titreme
- Balgamlı öksürük (yeşilimsi veya kanlı olabilir)
- Nefes alırken batıcı göğüs ağrısı
- Hızlı soluk alıp verme (takipne)
- Halsizlik, kas ağrıları ve iştahsızlık
- Yaşlılarda bilinç bulanıklığı
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Steteskopla akciğerde çıtırtı sesleri (ral) duyulması.
- Akciğer Grafisi: Lober konsolidasyon veya buzlu cam görünümü.
- Kan Testleri: CRP, prokalsitonin yüksekliği ve lökosit artışı.
- Balgam Kültürü: Antibiyotik direncini belirlemek için.
- Toraks BT: Şüpheli vakalarda detaylı görüntüleme.
Tedavi Yaklaşımları
- Bakteriyel Zatürre:
- Amoksisilin-klavulanat veya solunumsal kinolonlar (Levofloksasin)
- Ağır vakalarda hastanede intravenöz seftriakson + azitromisin
- Viral Zatürre:
- Oseltamivir (influenza), remdesivir (COVID-19)
- Destek tedavisi ve oksijen
- Mantar Kaynaklı:
- Flukonazol veya amfoterisin B
Evde Bakım Önerileri
- Günde 2-3 litre su tüketimi
- Yüksek yastıkla yatış pozisyonu
- Buhar soluma ve göğüs fizyoterapisi
- Sigaradan kesin uzak durma
Komplikasyonlar
- Plevral efüzyon (akciğer zarında sıvı)
- Akciğer absesi
- Sepsis ve çoklu organ yetmezliği
- Solunum yetmezliği
Korunma Stratejileri
- Pnömokok Aşısı: 65 yaş üstü ve kronik hastalığı olanlara ömür boyu koruma.
- Grip Aşısı: Yıllık olarak uygulanmalı.
- El Hijyeni: Alkollü dezenfektan kullanımı.
- Sigaranın Bırakılması: Akciğer savunma bariyerini güçlendirmek için.
Acil Durum İşaretleri
- Dudaklarda morarma
- Bilinç bulanıklığı
- Tansiyon düşüklüğü (<90/60 mmHg)
- Hızlı nefes alıp verme (dakikada >30 solunum)
Kimler Hastanede Yatmalı?
- CURB-65 skoru ≥2 olanlar (Bilinç bulanıklığı, Üre >20 mg/dL, Solunum >30/dk, Tansiyon düşüklüğü, 65 yaş üstü)
- Oksijen satürasyonu <%90 olanlar
- Çoklu lob tutulumu olanlar
Beslenme ve İyileşme Süreci
Protein ve C vitamini zengin beslenme (tavuk suyu çorba, turunçgiller) bağışıklığı destekler. Tam iyileşme 3-6 hafta sürebilir. Kontrol grafisi 6. haftada çekilmeli.
