Yüksek şeker (hiperglisemi), kandaki glikoz seviyesinin normalin üzerine çıkmasıdır. Genellikle diyabetin kontrol altına alınamaması sonucu ortaya çıkar ve acil müdahale gerektiren ciddi bir sağlık sorunudur. Bu yazıda, yüksek şekerin belirtilerinden tedavi yöntemlerine kadar tüm detayları ele alacağız.
Yüksek Şeker Nedir?
Açlık kan şekerinin 126 mg/dL’nin, tokluk kan şekerinin ise 200 mg/dL’nin üzerinde olması hiperglisemi olarak tanımlanır. Tip 1 ve Tip 2 diyabet hastalarında insülin direnci veya eksikliği nedeniyle gelişir. Hamilelik diyabeti, pankreatit veya enfeksiyonlar da geçici yüksek şekere yol açabilir.
Yüksek Şeker Belirtileri
- Ağız kuruluğu ve aşırı susama hissi
- Sık idrara çıkma (özellikle geceleri)
- Bulanık görme ve göz yorgunluğu
- Nedensiz yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- İyileşmeyen yaralar veya cilt enfeksiyonları
- Nefeste aseton benzeri koku (diyabetik ketoasidoz işareti)
- Konsantrasyon güçlüğü ve baş ağrısı
Yüksek Şekerin Nedenleri
- İnsülin dozunun atlanması veya yetersiz kalması
- Kortizon gibi kan şekerini yükselten ilaçların kullanımı
- Enfeksiyonlar (idrar yolu enfeksiyonu, zatürre)
- Stres ve duygusal travmalar
- Hareketsiz yaşam ve yüksek karbonhidratlı beslenme
- Alkol tüketimi ve sigara kullanımı
Teşhis Yöntemleri
- Açlık-Tokluk Kan Şekeri Ölçümü: Temel tanı yöntemidir.
- HbA1c Testi: Son 3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir.
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Şeker yükleme testi.
- İdrarda Keton Tayini: Diyabetik ketoasidoz şüphesinde kullanılır.
Tedavi Yöntemleri
- İnsülin Tedavisi: Tip 1 diyabette zorunlu, Tip 2’de gerektiğinde uygulanır.
- Oral Antidiyabetikler: Metformin, SGLT2 inhibitörleri gibi ilaçlar.
- Diyet Düzenlemesi: Glisemik indeksi düşük gıdalarla beslenme planı.
- Egzersiz Programı: Günde 30 dakika tempolu yürüyüş.
- Sıvı Takviyesi: Dehidrasyonu önlemek için elektrolit solüsyonları.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Uzun süreli yüksek şeker; böbrek yetmezliği, diyabetik retinopati (körlük riski), nöropati ve kalp-damar hastalıklarına yol açar. Kan şekerinin 600 mg/dL üzerine çıkması "hiperozmolar hiperglisemik durum" adı verilen hayati tehlike yaratan bir tabloya neden olur. Bilinç bulanıklığı, şiddetli dehidrasyon ve nöbetler acil hastane başvurusu gerektirir.
Korunma Yolları
Düzenli kan şekeri takibi, doktor kontrollerini aksatmamak ve beslenme planına uymak temel korunma yöntemleridir. Glisemik yükü düşük besinler (yulaf, kurubaklagiller), tarçın ve çemen otu gibi şeker düşürücü gıdalar tüketilmeli. Stres yönetimi için yoga veya nefes egzersizleri önerilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Kan şekeri 24 saat içinde 250 mg/dL altına düşmüyorsa, idrarda keton tespit edildiyse veya nefes darlığı/kusma gibi semptomlar eşlik ediyorsa acil tıbbi yardım alınmalıdır. Endokrinoloji uzmanı ve diyabet hemşireleri süreç yönetiminde kritik rol oynar.
