Üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE), burun, sinüsler, boğaz ve gırtlağı etkileyen yaygın hastalıklardır. Genellikle virüslerin neden olduğu bu enfeksiyonlar, soğuk algınlığı, farenjit, sinüzit ve larenjiti kapsar. Özellikle kış aylarında ve mevsim geçişlerinde sıklığı artar.
ÜSYE Nedenleri ve Bulaşma Yolları
Üst solunum yolu enfeksiyonlarının %80-90’ı virüslerden kaynaklanır. Rhinovirüs, influenza, parainfluenza ve adenovirüs en sık görülen etkenlerdir. Bakteriyel enfeksiyonlar ise daha nadirdir ve genellikle viral enfeksiyon sonrası ikincil olarak gelişir. Bulaşma, enfekte kişilerin öksürük veya hapşırıklarıyla havaya yayılan damlacıklar yoluyla olur. Hasta kişilerle el sıkışma veya kontamine yüzeylere dokunma da bulaşmaya neden olabilir.
Belirtileri Nelerdir?
ÜSYE belirtileri etkilenen bölgeye göre değişiklik gösterir. En sık görülen semptomlar şunlardır:
- Burun tıkanıklığı veya akıntısı
- Boğaz ağrısı ve yutkunma güçlüğü
- Öksürük (kuru veya balgamlı)
- Ses kısıklığı
- Baş ağrısı ve hafif ateş
- Halsizlik ve kas ağrıları
Bu belirtiler genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden düzelir, ancak sinüzit gibi komplikasyonlarda 2 haftayı aşabilir.
Teşhis Yöntemleri
Çoğu ÜSYE vakasında tanı, hastanın şikayetleri ve fizik muayene bulgularıyla konulur. Doktor, boğaz muayenesi ve steteskopla solunum seslerini değerlendirir. Ateşin yüksek seyretmesi, şiddetli boğaz ağrısı veya bademciklerde iltihap görülmesi durumunda boğaz kültürü alınarak streptokok testi yapılabilir. Gerektiğinde akciğer grafisi veya sinüs tomografisi istenebilir.
Tedavi ve İlaç Kullanımı
Viral ÜSYE’de antibiyotikler etkisizdir. Tedavi semptomları hafifletmeye yöneliktir:
- Ateş ve ağrı için parasetamol veya ibuprofen
- Burun tıkanıklığı için tuzlu su spreyleri veya dekonjestanlar
- Boğaz ağrısı için pastiller veya gargaralar
- Öksürük için bal veya bitkisel destekler (1 yaş üstü çocuklarda)
Bol sıvı tüketimi ve istirahat iyileşmeyi hızlandırır. Bakteriyel enfeksiyon saptanırsa antibiyotik reçete edilir.
Komplikasyonlar ve Risk Grupları
ÜSYE genellikle sorunsuz iyileşir, ancak bazı durumlarda komplikasyonlar gelişebilir:
- Sinüzit, orta kulak iltihabı veya zatürre
- Astım veya KOAH hastalarında atak tetiklenmesi
- Bademcik çevresinde apse oluşumu
65 yaş üstü bireyler, kronik hastalığı olanlar ve bağışıklık sistemi zayıf kişiler risk altındadır.
Korunma Yöntemleri
- Elleri sık sık sabunlu suyla yıkamak
- Kalabalık ortamlarda maske kullanmak
- Bağışıklık sistemini güçlendirmek için dengeli beslenme
- Grip aşısı yaptırmak (influenzaya karşı)
- Sigara dumanından uzak durmak
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
- Nefes darlığı veya göğüs ağrısı varsa
- Ateş 3 günden uzun sürerse veya 39°C’nin üzerine çıkarsa
- Şiddetli baş ağrısı, boyun tutulması veya kusma eşlik ediyorsa
- Semptomlar 10 gün içinde düzelmezse
Üst solunum yolu enfeksiyonları çoğunlukla evde yönetilebilir, ancak yüksek risk grubundaki kişiler ve ciddi belirtilerde mutlaka sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
