Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis adlı bakterinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde her yıl 10 milyon insan bu hastalığa yakalanmakta ve 1.5 milyon kişi hayatını kaybetmektedir. Akciğerleri hedef alan hastalık, tedavi edilmediğinde hayati risk oluşturabilir.
Hastalığın Bulaşma Yolları
Tüberküloz, enfekte kişilerin öksürme veya hapşırma sırasında havaya saçtığı damlacıkların solunmasıyla yayılır. Kapalı ve kalabalık ortamlarda bulaş riski artar. Bakteri vücuda girdikten sonra iki formda seyredebilir:
- Gizli Enfeksiyon: Bakteri vücutta pasif halde kalır, belirti göstermez ve bulaştırıcı değildir.
- Aktif Tüberküloz: Bakteri çoğalarak hastalık belirtilerine yol açar ve bulaşıcıdır.
Tipik Belirtiler
- 3 haftadan uzun süren inatçı öksürük (kanlı balgam eşlik edebilir)
- Gece terlemeleri ve ateş
- İstenmeyen kilo kaybı
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik
- Göğüs ağrısı (nefes alırken şiddetlenir)
Teşhis Yöntemleri
- Tüberkülin Cilt Testi (PPD): Deri altına enjekte edilen maddeyle vücudun tepkisi ölçülür.
- Balgam Kültürü: Mikroskobik inceleme ve kültürde bakteri üretimi.
- Akciğer Röntgeni: Akciğerlerde kavitasyon veya lezyon tespiti.
- IGRA Kan Testi: Kandaki spesifik antikorların araştırılması.
Tedavi Protokolleri
Tedavi süreci minimum 6 ay sürer ve ilaç direncini önlemek için ilaçların kesintisiz kullanımı şarttır:
- Birinci Basamak İlaçlar: İzoniyazid, Rifampisin, Etambutol, Pirazinamid
- İlaç Direnci Varsa: Kinolonlar ve enjeksiyon formundaki ikinci basamak ilaçlar
- DOT Tedavisi: İlaçların sağlık personeli gözetiminde içirilmesi
Risk Grupları
- HIV/AIDS hastaları
- Diyabet veya kronik böbrek yetmezliği olanlar
- Sigara kullanıcıları ve beslenme yetersizliği olanlar
- Hapishane, huzurevi gibi toplu yaşam alanlarındaki bireyler
Korunma Stratejileri
- BCG Aşısı: Özellikle çocuklarda ağır formları önlemede etkilidir.
- Havalandırma: Kapalı alanlarda hava sirkülasyonunun sağlanması.
- Erken Teşhis: Enfekte kişilerin hızlıca izole edilmesi.
- Profilaktik Tedavi: Gizli enfeksiyonu olanlara koruyucu ilaç verilmesi.
Komplikasyonlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tedavi edilmeyen vakalarda akciğer harabiyeti, menenjit veya kemik tüberkülozu gelişebilir. İlaçların düzenli kullanılmaması durumunda ÇİD-TB (Çok İlaca Dirençli Tüberküloz) ortaya çıkar ve tedavisi 18-24 ay sürer. Hamilelerde özel tedavi protokolleri uygulanır.
Türkiye’de Durum
Sağlık Bakanlığı verilerine göre ülkemizde her yıl 12.000-14.000 yeni vaka bildirilmektedir. Ücretsiz tanı-tedavi hizmetleri ve doğrudan gözetimli tedavi programlarıyla vaka sayıları kontrollü şekilde azaltılmaktadır.
