Tiroid eksikliği (hipotiroidi), tiroid bezinin yeterli hormon üretememesi sonucu ortaya çıkan yaygın bir metabolizma hastalığıdır. Özellikle kadınlarda ve 60 yaş üstü bireylerde sık görülür. Tedavi edilmezse kalp hastalıkları, infertilite ve depresyon gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Tiroid Eksikliğinin Yaygın Belirtileri
Hastalık sinsice ilerler ve belirtiler başlangıçta hafiftir. En karakteristik semptomlar arasında sebepsiz yorgunluk, kilo alma eğilimi, soğuğa tahammülsüzlük ve cilt kuruluğu yer alır. Saç dökülmesi, kabızlık, kas ağrıları, adet düzensizlikleri ve depresif ruh hali de sık bildirilen şikayetlerdendir. İleri vakalarda yüzde şişme (miksödem), ses kısıklığı ve kalp atış hızında yavaşlama görülebilir.
Tiroid Eksikliğinin Nedenleri
- Otoimmün Tiroidit (Hashimoto): Vakaların %90’ından sorumludur. Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırmasıyla gelişir.
- İyot Eksikliği: Tiroid hormon sentezi için gerekli iyotun yetersiz alımı.
- Tedavi Kaynaklı: Hipertiroidi tedavisi için uygulanan radyoaktif iyot veya cerrahi sonrası.
- İlaç Yan Etkileri: Lityum, amiodaron gibi ilaçların uzun süreli kullanımı.
- Hipofiz Bezi Problemleri: TSH hormonu üretim bozuklukları.
Tanı Yöntemleri
Teşhis için kapsamlı kan testleri gereklidir:
- TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon): Birincil tarama testidir. Değerlerin 4.5 mIU/L üzerinde olması hipotiroidi lehinedir.
- Serbest T4: Tiroid hormonunun aktif formu. Düşük seviyeler tanıyı destekler.
- Anti-TPO Antikorları: Hashimoto teşhisinde pozitif çıkar.
- Tam Kan Sayımı ve Lipid Profili: Anemi ve kolesterol yüksekliği kontrol edilir.
Tedavi Protokolleri
Hipotiroidi tedavisinde sentetik tiroid hormonu (levotiroksin) altın standarttır:
- Doz Ayarlaması: Başlangıç dozu yaş, kilo ve kalp sağlığına göre belirlenir. Genellikle günde 25-50 mcg ile başlanır.
- Takip: İlk 6-8 hafta sonra TSH kontrolü yapılır. Hedef TSH değeri 0.5-2.5 mIU/L arasıdır.
- Ömür Boyu Tedavi: Hashimoto hastalarında tedavi genellikle süreklidir.
- İlaç Kullanım Kuralları: Aç karnına alınmalı, kalsiyum veya demir takviyeleriyle en az 4 saat ara verilmelidir.
Tedavi Edilmeyen Hipotiroidinin Riskleri
- Kardiyovasküler Sorunlar: Yüksek LDL kolesterol, kalp yetmezliği ve perikard efüzyonu.
- Nörolojik Etkiler: Hafıza problemleri, depresyon ve periferik nöropati.
- Üreme Sistemi: Adet düzensizliği, infertilite ve düşük riskinde artış.
- Miksödem Koması: Nadir görülen hayati tehlike oluşturan acil durum.
Yaşam Tarzı ve Beslenme Önerileri
- İyot Dengesi: Aşırı iyot tüketiminden kaçının (günde 150 mcg yeterli).
- Selenyum Kaynakları: Brezilya cevizi, ton balığı ve ay çekirdeği tiroid fonksiyonunu destekler.
- Goitrogenik Gıdalar: Lahana, brokoli gibi besinler pişirilerek tüketilmeli.
- D Vitamini: Eksikliği otoimmün aktiviteyi artırabilir.
- Stres Yönetimi: Kronik stres kortizol seviyelerini yükselterek T4’ten T3’e dönüşümü engeller.
Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?
- Açıklanamayan kilo alımı veya kronik yorgunluk.
- Boyunda şişlik (guatr) veya yutma güçlüğü.
- Gebelik planlayan hipotiroidi hastaları.
- Levotiroksin kullananlarda çarpıntı, terleme gibi hipertiroidi belirtileri.
Hipotiroidi tedavisi kişiye özeldir. Endokrinoloji uzmanı tarafından düzenli takip, yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır. Unutmayın, tedaviye rağmen şikayetler devam ediyorsa ilaç dozunun yeniden ayarlanması gerekebilir.
