Tiroid bezi yetmezliği (hipotiroidi), boynun ön kısmında bulunan tiroid bezinin yeterli hormon üretememesi sonucu ortaya çıkan yaygın bir endokrin bozukluktur. Özellikle kadınlarda ve 60 yaş üstü bireylerde sıklıkla görülen bu durum, metabolizmanın yavaşlamasına bağlı çoklu sistem etkileriyle kendini gösterir.
Hastalığın Temel Nedenleri
Hipotiroidinin en yaygın sebebi otoimmün tiroiditlerdir (Hashimoto hastalığı). Vücudun bağışıklık sistemi tiroid dokusuna saldırarak hormon üretim kapasitesini azaltır. Diğer önemli nedenler arasında tiroid cerrahisi sonrası gelişen yetmezlik, radyoaktif iyot tedavisi, bazı ilaçlar (lityum, amiodaron), iyot eksikliği ve hipofiz bezi problemleri yer alır. Konjenital hipotiroidi ise yenidoğanlarda erken tanı konulmazsa ciddi gelişim geriliğine yol açabilir.
Belirtiler ve İlerleyiş
Semptomlar genellikle sinsice başlar ve yıllar içinde yavaşça ilerler:
- Metabolik: Sebepsiz kilo artışı, üşüme hissi, soğuğa tahammülsüzlük
- Cilt ve Saç: Kuru cilt, saç dökülmesi, tırnak kırılması
- Nörolojik: Yorgunluk, unutkanlık, depresyon, kas ağrıları
- Kardiyovasküler: Nabız düşüklüğü (bradikardi), yüksek kolesterol
- Sindirim: Kabızlık, sindirim yavaşlaması
- Kadın Sağlığı: Adet düzensizlikleri, kısırlık
Tanı Sürecinde Kritik Testler
Teşhis için kanda TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon) ve serbest T4 seviyeleri ölçülür. TSH yüksekliği (>4.5 mIU/L) ve serbest T4 düşüklüğü primer hipotiroidiyi gösterir. Hashimoto şüphesinde anti-TPO ve anti-tiroglobulin antikor testleri istenir. Hipofiz kaynaklı yetmezlikte TSH normal veya düşük, T4 ise düşük bulunur.
Tedavi Protokolleri ve İlaç Yönetimi
Standart tedavi sentetik T4 hormonu (levotiroksin) replasmanıdır:
- İlaç sabah aç karnına, yemekten 30-60 dakika önce alınmalı
- Başlangıç dozu yaş, kilo ve kardiyak duruma göre 25-100 mcg/gün arasında değişir
- TSH seviyeleri 6-8 haftada bir kontrol edilerek doz ayarlanır
- Gebelikte doz ihtiyacı %25-50 artar
- Demir, kalsiyum veya proton pompa inhibitörleri ile en az 4 saat ara verilerek alınmalı
Tedavi Edilmezse Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar
- Miksödem koması: Hayatı tehdit eden bilinç bulanıklığı, hipotermi
- Kardiyak problemler: Kalp yetmezliği, perikard effüzyonu
- Nöropsikiyatrik etkiler: Demans benzeri tablo, psikoz
- Üreme sorunları: Düşük riski, doğumsal anomaliler
Yaşam Tarzı Önerileri ve Destekleyici Uygulamalar
- Beslenme: İyotlu tuz kullanımı, selenyumdan zengin besinler (ceviz, ton balığı), çinko içeren gıdalar (kabak çekirdeği)
- Egzersiz: Metabolizmayı hızlandırmak için haftada 150 dakika orta tempolu aktivite
- Stres Yönetimi: Tiroid fonksiyonlarını olumsuz etkileyen kortizolü azaltmak için yoga veya meditasyon
- Takviyeler: D vitamini eksikliği düzeltilmeli, aşırı iyot takviyesinden kaçınılmalı
Hamilelik ve Hipotiroidi
Gebelikte tedavi edilmeyen hipotiroidi, düşük, preeklampsi ve bebekte nörolojik gelişim geriliğine yol açabilir. Gebe kalmayı planlayan kadınların TSH değerlerinin 2.5 mIU/L altında olması idealdir. Doğum sonrası tiroidit gelişimi açısından 3. ve 6. aylarda kontrol şarttır.
Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?
- Göğüs ağrısı veya nefes darlığı
- Vücut ısısının 35°C altına düşmesi
- Şiddetli uyku hali veya bilinç değişiklikleri
- Boyunda ani büyüme veya ağrı
Endokrinoloji uzmanları tarafından takip edilen hipotiroidi, düzenli tedavi ile tam kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Tanı konulduğunda ömür boyu ilaç kullanımı gerektirse de, uygun dozda tedavi ile hastalar normal yaşam süresi ve kalitesine sahip olur.
