Tibia (kaval kemiği) kırıkları, alt bacakta diz ile ayak bileği arasındaki en uzun kemikte meydana gelen hasarlardır. Genellikle yüksek enerjili travmalar sonucu oluşan bu kırıklar, yürüme fonksiyonunu doğrudan etkilediği için doğru tedavi ve rehabilitasyon büyük önem taşır.
Tibia Kırığının Nedenleri
Tibia kırıkları çoğunlukla trafik kazaları, yüksekten düşme veya spor yaralanmaları gibi şiddetli travmalarla meydana gelir. Osteoporoz gibi kemik yoğunluğunu azaltan durumlar, basit düşmelerde bile kırık riskini artırır. Açık tibia kırıkları (kemik ucunun cildi deldiği durumlar) özellikle enfeksiyon riski nedeniyle acil müdahale gerektirir.
Tibia Kırığının Belirtileri
- Şiddetli ve hareketle artan bacak ağrısı
- Belirgin şişlik ve morarma
- Bacakta şekil bozukluğu veya deformite
- Üzerine basamama ve yürüyememe
- Açık kırıklarda kemik ucunun görünmesi
Teşhis Yöntemleri
Tanıda fizik muayene sonrası röntgen ilk basamak görüntülemedir. Kırık hattının karmaşıklığı, eklemlerin etkilenme durumu ve yumuşak doku hasarını değerlendirmek için BT veya MRG gerekebilir. Damar yaralanması şüphesinde Doppler ultrason, sinir hasarı için EMG tetkikleri uygulanır.
Tedavi Seçenekleri
Konservatif Tedavi:
Basit ve yer değiştirmemiş kırıklarda alçı veya atelleme yeterli olabilir. 6-8 haftalık immobilizasyon sonrası kısmi yük vermeye başlanır.
Cerrahi Tedavi:
- İnternal Fiksasyon: Plak-vida sistemleri veya intramedüller çivilerle kemik parçalarının tespiti
- Eksternal Fiksasyon: Açık kırıklarda enfeksiyon riski varsa harici sabitleyici cihazlar
- Kemik Greftleme: Kaynama gecikmesinde hastanın kendi kemiğinden alınan greftler
Rehabilitasyon Süreci
Cerrahi sonrası 48 saat içinde fizik tedavi başlatılır. İlk 6 hafta kısmi yük verme, 8-12. haftalarda tam yük aktarımı hedeflenir. Fizyoterapide:
- Eklem hareket açıklığı egzersizleri
- Kas güçlendirme çalışmaları
- Propriosepsiyon (denge) eğitimi
- Yürüme eğitimi ve fonksiyonel aktiviteler
Olası Komplikasyonlar
- Kaynamama (non-union) veya gecikmiş kaynama
- Enfeksiyon (özellikle açık kırıklarda)
- Damar-sinir yaralanmaları
- Kompartman sendromu (acil cerrahi gerektirir)
- Posttravmatik artrit
İyileşme Takvimi
Basit kırıklarda tam iyileşme 3-6 ay sürer. Komplike vakalarda 1 yıla uzayabilir. Sporcuların aktiviteye dönüşü 6-9 ayı bulur. Kaynama sürecini sigara kullanımı, diyabet ve beslenme bozuklukları olumsuz etkiler.
Korunma Önerileri
- Trafikte emniyet kemeri kullanımı
- Yüksek riskli sporlarda koruyucu ekipman
- Düşme riskini azaltan ev düzenlemeleri
- D vitamini ve kalsiyumdan zengin beslenme
- Osteoporoz taramalarının düzenli yaptırılması
Tibia kırığı sonrası başarılı sonuç için erken müdahale, uygun cerrahi teknik ve disiplinli rehabilitasyon üçlüsü kritik öneme sahiptir. Ağrı veya fonksiyon kaybında ortopedi uzmanına başvurulmalıdır.
