Şah damarı darlığı (karotis stenozu), beyne kan taşıyan ana damarların daralması veya tıkanmasıdır. Bu durum felç riskini önemli ölçüde artıran ciddi bir sağlık sorunudur. Genellikle ateroskleroz (damar sertliği) nedeniyle oluşur ve erken teşhis hayati önem taşır.
Şah Damarı Darlığının Nedenleri
Damar duvarında kolesterol birikimi ve plak oluşumu ana sebeptir. Diyabet, yüksek tansiyon, sigara kullanımı ve yüksek kolesterol gibi faktörler bu süreci hızlandırır. Damar içi enflamasyon ve genetik yatkınlık da riski artıran etkenler arasındadır.
Belirtiler ve Uyarı İşaretleri
- Geçici İskemik Atak (TIA): Geçici görme kaybı, konuşma bozukluğu veya vücudun bir tarafında uyuşma (24 saat içinde düzelir).
- Felç Bulguları: Ani yüz kayması, kol-bacak güçsüzlüğü, şiddetli baş dönmesi.
- Diğer Semptomlar: Sebepsiz baş ağrıları, denge kaybı veya bilinç bulanıklığı.
Teşhis Yöntemleri
- Doppler Ultrason: Damar daralmasını ve kan akım hızını ölçer.
- MR Anjiyografi: Plak yapısını detaylı gösterir.
- BT Anjiyografi: Damarların 3 boyutlu görüntülenmesini sağlar.
Tedavi Seçenekleri
- İlaç Tedavisi:
- Antiplatelet ilaçlar (Aspirin, Clopidogrel) kan pıhtılaşmasını önler.
- Statinler kolesterol seviyesini düşürür.
- Cerrahi Müdahaleler:
- Endarterektomi: Damarın cerrahi olarak temizlenmesi (darlık %70’ten fazlaysa).
- Stent Yerleştirme: Dar bölgeye metal kafes yerleştirilmesi.
Risk Faktörlerini Azaltma Yolları
- Sigarayı bırakmak (risk %50 azalır).
- Tansiyonu 130/80 mmHg altında tutmak.
- LDL kolesterolü 100 mg/dL’nin altına indirmek.
- Haftada 150 dakika orta tempolu yürüyüş.
Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci
Hastalar genellikle 3 gün içinde taburcu olur. İlk 6 hafta ağır kaldırmaktan kaçınılmalıdır. Düzenli kontrollerle damar sağlığı izlenir. Nüks riskini azaltmak için yaşam tarzı değişiklikleri şarttır.
Önleyici Beslenme Önerileri
- Akdeniz diyeti (zeytinyağı, balık, ceviz).
- Günde 5 porsiyon taze sebze-meyve.
- Tuz alımını günde 5 gramla sınırlama.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Ani konuşma bozukluğu, tek taraflı görme kaybı veya yüzde çarpılma durumunda 112 aranmalıdır. İlk 4.5 saat içinde trombolitik tedavi felç hasarını önleyebilir.
