Yatak içi ROM (Range of Motion) egzersizleri, özellikle hareket kısıtlılığı yaşayan bireylerin eklem esnekliğini korumak veya artırmak için tasarlanmış hareketlerdir. Bu egzersizler, fiziksel aktivitenin sınırlı olduğu durumlarda (ameliyat sonrası, felç, kronik yatak istirahati) kas atrofisini önlemek ve eklem sertliğini azaltmak amacıyla uygulanır.

Yatak İçi ROM Egzersizlerinin Temel Amaçları
Bu egzersizlerin birincil hedefi, eklemlerin doğal hareket açıklığını koruyarak kas-iskelet sisteminin fonksiyonelliğini sürdürmektir. Düzenli uygulandığında eklem çevresindeki dokuların beslenmesini iyileştirir, kan dolaşımını artırır ve kontraktür (kalıcı kas kısalması) riskini azaltır. Ayrıla uzun süre hareketsiz kalan hastalarda oluşabilecek bası yaralarının önlenmesine katkı sağlar.

Kimler İçin Uygundur?

• Ameliyat sonrası erken dönemde hareket kısıtlaması olan hastalar.
• Felç (inme) nedeniyle yatağa bağımlı bireyler.
• Osteoartrit veya romatizmal hastalıklar nedeniyle eklem hareketi azalan kişiler.
• Yoğun bakım ünitelerinde uzun süre yatan hastalar.

Yatak İçi ROM Egzersizlerinin Temel Prensipleri
Egzersizler, eklemlerin anatomik sınırları içinde yavaş ve kontrollü şekilde yapılmalıdır. Her hareket 8-10 tekrar ile başlanır ve hasta toleransına göre artırılır. Ağrı sınırını aşmamak, egzersiz sırasında dikkat edilmesi gereken en kritik noktadır. Pasif (terapist tarafından yaptırılan), aktif-yardımlı (hasta ve terapistin birlikte çalıştığı) veya aktif (hastanın kendi kas gücüyle yaptığı) şekilde uygulanabilir.

Örnek Yatak İçi ROM Egzersizleri

• Omuz Hareketleri: Kolun yavaşça baş üzerine kaldırılması ve indirilmesi.
• Dirsek ve Bilek Çalışmaları: Dirseğin bükülüp açılması, bileğin saat yönünde döndürülmesi.
• Kalça ve Diz Egzersizleri: Bacağın düz şekilde kaldırılması, dizin göğse doğru çekilmesi.
• Ayak Bileği Hareketleri: Ayak parmaklarının yukarı-aşağı esnetilmesi (dorsifleksiyon/plantarfleksiyon).

Uygulama Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Egzersiz öncesi hasta rahat bir pozisyona alınmalı, yatak çarşafı gergin olmalı.
• Ani ve sert hareketlerden kaçınılmalı, eklemler zorlanmamalı.
• Açık yara veya enfeksiyon varlığında egzersiz ertelenmeli.
• Hastanın ağrı şikayeti durumunda hareket durdurulmalı.

Yatak İçi ROM Egzersizlerinin Faydaları

• Eklem sertliğini ve kas katılığını önler.
• Lenf dolaşımını iyileştirerek ödem riskini azaltır.
• Psikolojik olarak hastanın motivasyonunu artırır.
• Uzun vadede mobilite kaybını önleyerek rehabilitasyon sürecini hızlandırır.

Doktor veya Fizyoterapist Kontrolü Neden Önemli?
Egzersiz programı mutlaka bir sağlık profesyoneli tarafından kişiye özel planlanmalıdır. Yanlış uygulamalar eklem hasarına veya kas yırtılmalarına yol açabilir. Özellikle osteoporoz, ileri derecede eklem dejenerasyonu veya kemik kırığı öyküsü olan hastalarda hareket açıklığı dikkatle ayarlanmalıdır.