Psikolojik yeme bozukluğu, duygusal ihtiyaçların besin tüketimiyle giderilmeye çalışıldığı kompleks bir sağlık sorunudur. Stres, üzüntü veya kaygı durumlarında kontrolsüz yeme ataklarıyla karakterizedir. Bu durum, obezite başta olmak üzere ciddi fiziksel ve ruhsal problemlere yol açabilir.
Psikolojik Yeme Bozukluğu Nedir?
Fizyolojik açlık hissi olmaksızın duygusal tetikleyicilerle ortaya çıkan yeme davranışıdır. Beyindeki ödül merkezini aktive ederek geçici rahatlama sağlar. Tıkınırcasına yeme, gece yeme sendromu ve emosyonel yeme gibi alt türleri bulunur.
Başlıca Nedenleri
- Duygusal travmalar (kayıp, ayrılık, istismar)
- Kronik stres ve kaygı bozuklukları
- Düşük benlik saygısı ve beden imajı sorunları
- Mükemmeliyetçi kişilik yapısı
- Serotonin dengesizliği
Yaygın Belirtiler
- Stresli durumlarda ani yeme atakları
- Tokken bile yemeye devam etme dürtüsü
- Yedikten sonra suçluluk veya utanç hissi
- Gizli yeme davranışları
- Kilo dalgalanmaları ve diyet kısır döngüsü
Tanı Kriterleri
Teşhis için DSM-5 kriterleri dikkate alınır:
- Duygusal sıkıntı anlarında tekrarlayan aşırı yeme atakları
- En az 3 aydır haftada bir kez görülen kontrol kaybı
- Bedensel açlık belirtileri olmaması
- Kilo takıntısıyla ilişkili olmaması
Tedavi Yaklaşımları
- Bilişsel Davranışçı Terapi: Yeme dürtüsünü tetikleyen düşünce kalıplarının yeniden yapılandırılması
- Diyetisyen Desteği: Duygusal açlık-fiziksel açlık ayrımının öğretilmesi
- Farmakolojik Tedavi: SSRI grubu antidepresanlar (Fluoksetin)
- Mindfulness Teknikleri: Duygusal farkındalık ve nefes egzersizleri
Risk Grupları ve Komplikasyonlar
En yüksek risk ergenlik dönemindeki gençler ve 25-45 yaş arası kadınlarda görülür. Tedavi edilmezse:
- Tip 2 diyabet
- Kardiyovasküler hastalıklar
- Depresyon ve sosyal izolasyon
- Gastrointestinal problemler gelişebilir
Önleme Stratejileri
- Duygusal tetikleyicileri tanımlamak için günlük tutma
- Stres yönetiminde alternatif yöntemler (yoga, sanat terapisi)
- Düzenli uyku ve beslenme ritüelleri
- Sosyal destek ağlarının güçlendirilmesi
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
- Yeme atakları haftada 2’den fazlaysa
- Yedikten sonra kendini kusturma eğilimi varsa
- Kilo vermeye yönelik ilaç kötüye kullanımı söz konusuysa
- Sosyal yaşamı etkileyen yeme davranışları mevcutsa
Bu süreçte psikiyatrist, klinik psikolog ve beslenme uzmanından oluşan multidisipliner ekip desteği kritik önem taşır.
