Protez Ayak Nedir?

Protez ayak, anatomik ayak organının ve ayak bileği kısmının görevini üstlenen protez tipi ile uygulamasıdır.

Vücutta bulunan ayak organı, bacağın ayak bileği kısmından aşağıda olan ve yer üzerine basmaya yarayan kısmıdır. Protez ayak ise anatomik ayak organının ve ayak bileği kısmının görevini üstlenen protez tipi ile uygulamasıdır.

Protez ayak, bazı hastalıklar ve kaza gibi yaşanan olumsuz durumlar sonrasında kişilerin kaybettikleri ayakları yerine kullanabildiği bir protez tipidir. Protez ayaklar, bacağın fonksiyonunu sağlayan çeşitli özelliklere sahiptir. Ayak anatomisine benzer şekilde üretilen bu protezlerin kalitesi, üretimi gerçekleştiren firmaya bağlıdır ve hastalar kalite tercihini yapabilmektedir.

Protez ayaklar, en basit modelinden en fonksiyonlu olan modeline kadar değişen modellerle kişilere pek çok kolaylık ve özellik sunmaktadır. Bu noktada farklı özellikleri ile kişilerin hayatını kolaylaştırmada üstlendikleri protez ayak görevleri şu şekilde sıralanabilir:

  • Normale yakın olan bir enerji harcaması ve başarılı sonuçlar getirmesi ile kişinin yürümesini sağlamak için ayak eklemlerinin ve ayak bilek eklemlerinin üstlendiği tüm görevleri yerine getirmek,
  • Duruş evresinin başında şok etkisini absorbe etmek,
  • Kişinin kaslarının normal bir yürüme fonksiyonunda gerçekleşmesini sağlamak,
  • Yürüyüşün duruş evresi ve ayakta duruş evresinde stabil olan bir destek yüzeyini meydana getirmek.

Protez Çeşitleri

Protez ayak çeşitleri, protezin ayak ve bilekteki eklem seviyesine göre oluşur ve isimlendirilir. Aynı şekilde bacak protezlerinde de protezin uygulanacağı eklem seviyesine göre kullanılacak plan protezler çeşitlenmekte ve isimlendirilmektedir. Bu noktada kalça eklemi hizasından olan kayıplarda kişinin tüm bacak bölgesi yoktur. Bu tip kişilerde, “kalça dezartikülasyon protezleri” uygulanır. Buna karşın diz eklemi üstündeki kayıplarda kullanılan protezlere dizüstü, ayrıca diz seviyesinde bulunanlara ise “diz dezartikülasyonu” denir. Diz altı bölgesinde olanlara “diz altı” denirken, ayak hizasından olanlara ise “ayak protezleri” denmektedir.

Protez Ayak Hangi Hastalıklar Yüzünden Kullanılır?

Protez ayak kullanılması gereken durumlar, kişilerin başına gelmiş olan hastalık vb. olumsuzluklara göre değişmektedir. Hastalar, bazen bir kaza sonrası protez kullanımına ihtiyaç duyarken; bazen ise türlü hastalıklar sebebiyle organ kaybı yaşanıp protez kullanımına başlamaktadır. Protez ayaklar, şu tip hastalık ve durumlar sonrasında kullanılabilmektedir:

  • Ayak veya bacağa ilişkin trafik kazası, iş kazası vb. kazaların yaşanması,
  • Tümör/ur oluşumu,
  • Damar rahatsızlıkları,
  • Diyabet/şeker hastalığı,
  • Kanser türleri gibi olumsuz durumlar sonrasında (ayak, bacak vb.) organ kaybına bağlı olarak protez kullanılabilir.

Protez ayaklar, bu tip hastalıklar ve yaşanan olumsuzluklar neticesinde kişilerin günlük aktivitelerini ve yürümelerini gerçekleştirebilmesi adına dıştan kullanılabilen yapay uzuvlardır.

Protez Ayak Nasıl Kullanılır?

Protez ayak kullanımı ile ilgili kişilerin dikkat etmesi gereken rutin kurallar vardır. Protez kullanımı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadan yapılan ayarlama ve hamleler, protezde kırılma ya da yıpranmaya neden olabilmektedir. Ayrıca kişinin yaralanmasına da sebebiyet verebilir.

Protez üzerinde gevşek durumda cıvata, vida ya da başka mekanik kısımlar bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi gerekir. Düzenli kullanım esnasında protez ayakların bazı noktaları gevşeme yapabilir. Bu yüzden ayarlama, sıkma ya da değiştirme gibi gereksinimleri bulunabilecek bütün parçalar açısından protezin düzenli bir biçimde kontrolden geçirilmesi tavsiye edilmektedir. Protezin bütün kısımlarının uygun olan pozisyonda tutulması da hem rahat bir kullanım hem de uzun zaman dayanıklılık ve işlevsellik özelliklerinin korunması için yardımcı olacaktır. Protez ayak kullanımı ile ilgili bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken diğer noktalar şunlardır:

  • Kişi, yatmadan önce her gün protezini çıkardığında bir hasar ya da gevşemiş parça olup olmadığını gözden geçirmelidir.
  • Protez kullanımı ve ayarlamaları ile ilgili protez uzmanı tarafından kişilere verilen bilgiler ışığında kullanım sürdürülmelidir.
  • Protez ayaklar, her gün yatmadan önce iyice temizlenmelidir.
  • Protez ayaktan gelen beklenmedik seslere dikkat edilmelidir. Sürtünme sesleri, tıklamalar ya da gıcırtı sesleri, protezde bir problem olduğuna işaret ediyor olabilir. 
  • Protez, her gün takılmadan öncesinde kesinlikle bir delinme ya da çatlak durumu olup olmadığı konusunda kontrol edilmelidir.
  • Seyahat planı yapılıyorsa, bulunulan yerden ayrılmadan öncesinde protezin buna uygun bir durumda olup olmadığı gözden geçirilmeli ve emin olunduktan sonra seyahate çıkılmalıdır. 

Protez Ayak Kullanımı Sonrası Protez Bakımının Önemi

Protez ayak bakımı, kişinin ve protezinin sağlıklı olması açısından önemlidir. Protez kullanımları, çok eski dönemlere dayanmaktadır. Uzuvlarını kaybetmiş olan insanlara yardımcı olmayı hedefleyerek başlayan bu süreç, zamanla gelişmiş ve bugünkü teknoloji ile kullanılan cihazlara dönüşmüştür. Yapay olan bu uzuvlar, yani bu protezler, kişilerin faaliyetlerini sürdürebilmesine, hayatına kaldığı gibi devam edebilmesine ve hareket yeteneğini yeniden kazanmasına yardımcı olmaktadır.

Protezlerin bu hedeflenen işlevlerini ve amaçlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi, biraz da bu protezlerin bakımlarına bağlıdır. Protez ayaklardan en sağlıklı ve kaliteli şartlarda faydalanabilmek için bakımlarının uygun şekilde yapılması, takılması ve temizlenmesi gerekmektedir. Kişiye protez tasarlamış ve uygulamış olan protez uzmanı, bakım hakkında rehberlik edecektir. Doğru bir protez bakımı uygulanması, kişinin daha rahat etmesini sağlar ve aynı zamanda protezini de daha uzun bir zaman kullanabilmesine olanak tanır.

Makaleyi faydalı buldun mu?
0
0
Makeleyi Paylaşın

Protez Ayak ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Protez ayak fiyatları nedir?

Protez ayak fiyatları, seçilen protez tipine, fonksiyonlarına ve kalitesi gibi etmenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ayrıca protezin nereden temin edildiğine ve hastanın protez uzmanı vs. konularda nereyi tercih ettiğine göre de değişebilmektedir. Karbon protez ayak gibi farklı protezler, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından hastanın protez raporunun incelenmesi sonrasında ödemeleri karşılanabilmektedir. Protez ayak fiyatları hakkında net bilgilere ulaşmak için tedavi sonrasındaki aşama planlanmalıdır. Bu, uzman tarafından belirlenir.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Protez ayak ne zaman takılır?

Protez ayak ya da ayaklar, iyileşmesi imkansız görünen bir uzvun kesilip atılma kararı alındıktan sonra, ameliyatta ampütasyon gerçekleştirilmesi sonrasında cerrahi müdahalede açılan yaranın iyileşmesi ardından hemen takılır. Bu yara iyileşme süreci ise ortalama 10 ile 15 gün kadardır. Bu takılan protez, geçici olmakla beraber sonrasındaki süreçte hastanın kullanacağı protez değiştirilebilir ve buna protez uzmanı eşliğinde karar verilebilir.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Protez ayak nasıl takılır?

Kişiler, her gün protez ayağını tekrar takmaya hazır şekilde olmalıdır. Sabah saatleri içerisinde kişi, protezini uygun biçimde takmış olsa bile bu durum gün içerisinde değişebilir. Protezin normal şeklinin ve vücut üzerinde kalan bölümünün değişmesi söz konusu olabilir ve bu durum da kişi açısından rahatsız edici bir hal yaratabilir. Gün boyunca kişinin rahat etmesine ve protez ayağını korumasına imkan verecek bazı küçük değişimler yapılması gerekebilir. Protez uzmanı kişi, protezi ne şekilde giyeceğini gösterir. Takılışı ile ilgili pek çok ayarlama, proteze daha çok dolgu katmanı ilave edilerek ve başka basit ayarlar gerçekleştirilerek yapılacaktır. Kişiye protezle ilgili ek bir yönlendirme yapılmadığı sürece, söylenen dışında protez üstünde bir ayar yapılmadan takılması ve kullanılması önerilir.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Protez ayak nasıl seçilir?

Protez ayak seçimi konusunda kişi açısından en uygun olabilecek protez ayak seçiminde birtakım özellikler göz önüne alınır. Bu özellikler ise kişinin yaşı, aktivite seviyesi, çalışma şekli gibi durumlar ve güdük denilen vücut üzerinde kalmış olan bölümün durumudur. Ayrıca kişinin psikolojik ve fiziksel durumu da göz önünde bulundurulup tüm bu etmenler ışığında protez ayak seçimi yapılır.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Geçici protez uygulamaları nasıldır?

Geçici protez uygulamaları, güdük üzerindeki yara kısmı iyileşir iyileşmez kullanılmaktadır. Bu geçici protezlere “intermis protez” adı da verilmektedir. Yapılan cerrahinin ardından 10 ile 15 gün geçmesi sonrasında hastada yara kapandığı zaman hazırlayıcı çizgi geçici protez yapılmalıdır. Bu noktada gerek bandajlama yapılarak gerekse çoraplar kullanılarak geçici protez uygulaması ardından sıkı bir şekle getirilen ve şekillenmesi sağlanan güdükler üzerine yapılacak kalıcı protez ayağın ömrü, çok daha uzun olabilecektir.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Modüler protez uygulamaları nasıldır?

Modüler protez uygulamalarında protez taşıyıcı bölümleri alüminyum, karbon, titan ve çelik gibi malzemelerden yapılmaktadır. Ayrıca bu protezler, boru (tüp) ve bu boruya adapte olmuş şekilde modüler adaptörlerin üstünün kozmetik türde kaplama kullanılıp kaplanması sonucunda elde edilirler. Modüler protez türleri, ilk imal edilme aşamasında klasik türdeki protezlere nazaran daha pahalı şekilde olmalarına karşın pek çok avantajı da beraberinde getirmektedirler.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Silikon kısmi ayak protezi nedir?

Silikon kısmi ayak protezleri, silikon ön ayak ampütasyonları (iyileşmesi imkansız olan organın kesilip atılması) amacı ile kullanılmaktadır. Ampütasyonun sonrasında bir ayak eklemi alınmasının ardından taşınabilir. Silikon türdeki protez uygulamaları, kişilerin doğal bir biçimde yürüyüşlerini sürdürmesine olanak tanır. Ayrıca kişiler, tekstil ürünü olan ayakkabıları tekrar kullanabilirler. Ayrıca bu protezler, zorlanmadan yaşamlarını sürdürmelerine ve kolayca koşabilmelerine de olanaklı yapıda üretilmişlerdir.  

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin

Ayak protezi kullanmanın zararı var mıdır?

Protez ayak kullanmanın zararları, protezin kalitesine ve özelliklerine, biraz da kişinin protez kullanım ve bakım şekline göre değişiklik gösterebilmektedir. Dinlendirilmeyen bacaklar (ayağın bileğe birleştiği bölüm), çok da kaliteli olmayan protezlerde ağrı ve sızı gibi şikayetler ortaya çıkarabilir. Protezin yanlış kullanımı, bilgi sahibi olunmadığı halde ayarlama yapmak gibi protezin fonksiyonlarına müdahale edilmesi, yanlış hareketler olduğu için protezdeki güdüğe uyumluluğu bozabilir. Ayrıca protezlerin bakımının ve temizliğinin önemsenmemesi ya da yanlış ve yetersiz yapılışı da kişide yaralar oluşmasına veya düşüp yara almasına neden olabilmektedir. Protezin kişiye verdiği zararlar, genellikle de kişinin kullanımına ve protez seçimine bağlı olarak ortaya çıkar.

Stj. Dr. Nurşahal Ertekin