Perthes Hastalığı

Perthes Hastalığı Nedir?

Kısaca Perthes hastalığı olarak adlandırılan Legg-Calve-Perthes Hastalığı, bacak kemiklerinden biri olan uyluk kemiğinin (femur kemiği) dolaşımında ortaya çıkan kanlanma sorunu ile kemiğin yıkımına sebep olan bir hastalıktır.

Çocukluk dönemine has olan bu hastalık özellikle 4-10 yaş arası çocuklarda daha sık görülmektedir. Hastalık, erkek çocuklarda kız çocuklardan yaklaşık olarak 5 kat daha yaygındır. 

Perthes hastalığında, uyluk kemiğinin kalça kemiği ile eklem yaptığı baş kısmında kanlanma bozukluğu oluşur. Uyluk kemiğinin baş kısmında kemik bozuklukları oluşur. 

Bu da hastalığın topallama, aksama, yürüme bozuklukları gibi belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur. Hastalıkta erken tanının tedavi başarısına etkisi oldukça fazladır. 

Geç teşhisi yapılan hastalıkta başarı oranının azalmasına bağlı olarak erişkin dönemde görülebilecek kalça eklem bozuklukları sonucu kişinin yaşamsal kalitesinde oldukça fazla düşüş görülür. 

Perthes Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Perthes hastalığının belirtileri hastalığın şiddetine göre, hatta hastadan hastaya değişkenlik gösterir. Bazı çocuklarda belirti oluşmadığı geç dönemde tanınmasına neden olurken bazı çocuklarda da oldukça belirgin ağrı ve şikâyet oluşturur. 

Hastalığın belirti genel belirtileri;

• Hastalığın semptom (belirti) veren tiplerinde çocuklardaki en yaygın şikayet kalçadan dize yayılan ağrıdır. Bu ağrı anne ve baba için alarm verici etkili olmalıdır. Bu şikâyetteki çocuğun erken dönemde çocuk ortopedi bölümüne başvurması hastalığın olduğu bireyde tedavinin seyri için oldukça önemlidir.
• Perthes hastalığı kalça ve uyluk kemiği eklemine zarar verici niteliktedir. Bu da eklem hareketlerinde kısıtlılığa, eklem hareketi sırasında ağrıya neden olabilir.
• Kemik dokusunda yıkıma neden olacağı için hastalarda etkilenmiş bacakta kısalık, incelme veya şişlik gibi belirtiler görülebilir.
• Hastalarda oldukça yaygın bir diğer belirti de etkilenmiş bacağın meydana getireceği yürüme bozukluğudur. Hastalarda topallama görülmektedir.

Perthes Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Perthes hastalığının kesin nedeni henüz tam olarak aydınlatılmış değildir. Fakat bazı faktörlere bağlı olarak meydana geldiği düşünülmektedir. 

Bu nedenler;

• Femur başında kanlanmanın bozulmasına neden olabilecek damar dolaşım bozukluklarının varlığı,
• Kişide kanama bozukluklarının olması,
• Travmaya bağlı kemik zedelenmesi,
• Kemik yaşının gelişimsel geri olması,
• Düşük doğum ağırlığı,
• Ailesel yatkınlık,
• Sosyo ekonomik olarak düşük düzey koşulları

Perthes Hastalığı Teşhisi

Perthes hastalığına bağlı şikâyetlerle çocuk ortopedistine başvuran hastalarda teşhis için ilk yapılması gereken ayrıntılı bir hasta hikâyesi alınmasıdır. Bunu için çocuğa ve ailesine belli soruların yönlendirilmesi gerekir. 

Hastalığa bağlı şikâyetlerinin ne zaman başladığı, bacak bölgesinde ağrı oluşturacak şekilde travmaya (darbe) maruz kalıp kalmadığı sorgulanabilir. Ayrıca ailede benzer şikâyetlere sahip başkalarının olup olmadığı ve ailede kanama bozukluğu olup olmadığının sorgulanması gerekir. 

Hastadan ayrıntılı bir hasta öyküsü(anamnez) alındıktan sonra fizik muayeneye geçilir. Artmış beden kitle indeksi obeziteyi akla getirebilir. Obezite ile kemiğe binen yük miktarı artışı olup olmadığı incelenmelidir. 

Fizik muayenede eklem hareket kısıtlılığı için eklem hareket açıklığının değerlendirilmesi gerekir. Çocukta hastalığa bağlı hareket kısıtlılığı yaşanıyorsa kalça hareketlerinde bu gözlemlenebilir. 

Fizik muayeneden sonra radyolojik görüntüleme istenir. Görüntüleme ile kesin teşhis yapılabilir. Görüntülemede kullanılacak yöntem için perthes hastalığının evrelemesine dikkat edilir. 

Hastalıkta; 

• 1.Evrede; belirti oluşmamıştır.
• 2.Evrede; kalça ağrısı, topallama, eklem hareket kısıtlılığı gibi belirtiler oluşmuştur.
• 3.Evrede; kemik yıkımı oldukça fazla hale gelmiştir.
• 4.Evrede; kalıcı kemik hasarları vardır. Belirtiler geri dönülmez aşamaya gelmiştir.

Bu evrelemelere göre; erken dönemde henüz belirti yokken ailesinde perthes hastası kişiler bulunan veya kanama bozukluğu olan çocuklarda MR ile kemik incelemesi yapılabilir. 

Ağrı şikâyetleri oluşan kişide grafi (röntgen) çekimi hastalığı teşhiste yeterli olabilir. Bazı hastalarda ise ağrı olmasına rağmen kalça eklemi röntgeninde hastalığı çağrıştıracak görüntü oluşturmayabilir. Şüpheye düşülürse MR ile kesin tanıya gidilmelidir. 

Perthes Hastalığı Tedavisi

Perthes hastalığında kişiden kişiye değişen tedavi prensibi geçerlidir. Tedavide cerrahi seçenekler ve cerrahi dışı seçenekler mevcuttur. 

Cerrahi dışı seçeneklerde; yatak istirahati ve ilaç tedavisi uygulanırken cerrahi tedavide kalça protezi, kemik grefti ve dekompresyon cerrahisi uygulanır. 

Hafif vakalarda tedavisiz yatak istirahati etkili olabilirken daha ağır vakalar için hastalığın kişide oluşturduğu şikâyetlere yönelik tedavi uygulanabilir. 

Tedavi planlanırken hafif vakalarda öncelikle cerrahi dışı tedavilere yönelmek gerekir.

Yeniden kemikleşme aşamasını geçmiş hastalar için ve ağır vakalar için cerrahi tedavi uygulanır. 

Tedavide ilaç tedavisinin kullanım alanı kısıtlıdır. Ağrının dindirilmesi için analjezikler veya kanama bozukluğu tedavisi için antikoagülan ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisinde ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. 

Kemik yıkımını önlemek için bifosfonatlar da kullanılabilir. Kişinin semptomlarına yönelik ek ilaç ihtiyacı varsa bu ilaçlar doktor önerisi ile kullanılabilir. 

Perthes hastalığında tedavi planlamasında kişinin hastalık derecesi oldukça önemlidir. Erken teşhis ile tedavi şansı ve kişide ileri dönemde meydana getireceği ihtimal olan hasar kalma oranı azalır. 

Tedaviye erken başlanırsa kalça ile bacak kemiği arasındaki eklemde daha az hasar olacağı için tedavide olumlu sonuç şansı artar. Kemik gelişim dönemini geçmiş çocukta geç fark edilen perthes hastalığı sonucu kalıcı topallama görülebilir.

Hastalığın görüldüğü bacak, diğer bacaktan kısa kalabilir. İleri yaşlarda eklemlerde kireçlenme sorunu yaşama ihtimalleri artar. Hastalığın görüldüğü çocukların hastalığın görüldüğü bacağa fazla yük bindirmeyecek şekilde hastalık döneminde ağır sporlardan kaçınması gerekmektedir. 

Genellikle yatak istirahati ve ağrı kesici ilaç tedavisi yeterli olmayan ağır hastalarda cerrahi planlanmalıdır. Cerrahide kanlanması bozulmuş damarda yeniden kanlanmayı sağlayacak revaskülarizasyon (damarın açılması) yapılır. 

Perthes Hastalığı Tedavi Edilmezse

Perthes hastalığı erken dönemde tanınıp tedavisi yapılırsa oldukça yüz güldürücü sonuçlar elde edilebilir. 

Tedavisi yapılmamış kişilerde femur (uyluk) kemiği başının yıkımına bağlı olarak kişide yürüme bozukluğu, kalça ekleminde kısıtlılık, iki bacak arasında uzunluk farkı, eklemlerde iltihaplanma, sakatlık gibi ciddi sonuçlar meydana gelebilir. 

Bu sebeple yeni kemik oluşum evresini kaçırmayacak erken evrede tedaviye başlanması ve yaşam tarzının bu tedaviye uydurulması gerekir. Tedavide gecikilmiş vakalar için cerrahi seçenek kaçınılmazdır. 

Perthes Hastalığına Ne İyi Gelir?

Perthes hastalığında risk faktörü bulunduran çocukların erken dönemde doktora başvurması hastalığın sürecini olumlu etkileyen faktörlerin başında gelir. 

Ailede perthes hastalığının varlığı, travma öyküsü, obezite, kanama bozukluğu perthes hastalığı için risk faktörlerinden birkaçıdır. Bu faktörleri bulunduran çocuklarda belirti yoksa dahi doktora başvurup hastalığın ekarte edilmesi sağlanabilir.

Risk faktörü barındırmayan çocuklarda kalça-bacak ekleminde hareket kısıtlılığı, ağrı, topallama şikâyetleri varlığında geciktirmeden doktora gitmek oldukça önemlidir. 

Perthes hastalığı olan çocuklarda hastalık, belli dönemlerde daha ağır olup bazı dönemlerde şikâyet oluşturmayarak yaklaşık 2-3 yıl bazen de daha uzun süre devam edebilir. 

Özellikle şikâyetlerin yoğunlaştığı dönemlerde yatak istirahati, hastalığın olduğu bacağa fazla yük binmesini engelleyerek hastalığın daha da ağırlaşmasını engeller. Yine binen yük miktarını azaltmaya yönelik olarak aktif hastalık dönemlerinde koltuk değneği kullanımı da faydalı olan bir diğer uygulamadır. 

Hastalığın aktif döneminde ağır sportif faaliyetlerde bulunulmaması olumlu etkiye sahiptir. Doktor tarafından önerilen hareket egzersizleri de faydalı olmaktadır. 

Perthes Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Perthes hastalığında çocuğun takip ve tedavisine uyumluluğunu sağlamak anne-babanın sorumluluğundadır. İhmal, hafif seyreden hastalığı ağırlaştırabilecek çok önemli bir faktördür. 

Hastalık uygun şekilde ve yeterli süre tedavi edilmezse çocukta ileriki yaşlarda kemik şikâyetleri görülebilir. Bacaklar arasında boy farkı, iki bacağın ebatlarında farklılık, kemik iltihabı gibi sonuçlar oluşabilir. 

Hastalığın belirtilerinin görüldüğü aktif döneminde aşırı hareketlilik veya yoğun tempoda spor aktiviteleri kemiğin üzerindeki baskıyı arttırarak kemik dokusundaki yıkımı hızlandırıcı etki gösterir. 

Fazla kilosu olan, obez çocuklarda bacak kemiklerine binen yük miktarı artacağından perthes hastalığı için risk artmış olur. 

Bu sebeple özellikle kilosu yaşıtlarından çok daha fazla olan, obez çocuklarda kilo verdirmeye yönelik beslenme programları ve egzersiz uygulamaları hastalık oluşuma ihtimalini azaltacak durumlardan biridir. 

Perthes Hastalı İlaçları

Perthes hastalığında tedavi iki aşamadan oluşur. Bunlar; hafif vakalarda kullanılmak üzere ilaç tedavisi ve ağır vakalarda ilaç tedavisinin etkisi görülmezse cerrahi tedavidir. 

İlaç tedavisi, hastalığa bağlı belirtilerin düzeltilmesi amacıyla kullanılır. Kişide perthes hastalığına ek olarak bulunan hastalıklar için de ilaç tedavisine doktor tavsiyesi ile başvurulur. 

İlaç tedavisi; kemik yıkımını engellemek için kullanılabilecek bifosfonat ilaçları, kemik yıkımına bağlı oluşan eklem ağrıları için ağrı kesici ilaçları yani nonsteroid antiinflamatuvar ilaçları ve kemik gelişimini arttırmak için büyüme hormonu uygun ve yeterli dozlarla kullanılabilir. Ağrı kesiciler içinde parasetamol içeren ilaçlar kullanılabilir. 

Ayrıca topikal yani ağrıyan bölgeye kullanılabilecek analjezikler de mevcuttur. Pıhtılaşmaya hastalıklarına bağlı damar tıkanıklığı sebebiyle femur başı kemik yeterince beslenemeyen çocuklarda antikoagülan ilaçlar da tedaviye eklenir. 

Perthes Hastalığı Ameliyatı

Perthes hastalığında erken evrede yakalanan hastalarda cerrahi dışı yöntemlerle tedavi planı yapılır. Daha geç dönemde teşhis edilen hastalar için cerrahi dışı tedavi yöntemlerinin başarı şansı maalesef çok azdır. 

Bu aşamadaki çocuklarda cerrahi planı yapılırken hastalığın ilerlemiş olup olmamasına göre cerrahi seçimi yapılır. Perthes hastalığında buygulanabilecek cerrahi metodlardan birkaçı; drilleme ameliyatı, kemik grefti, kalça protezi cerrahileridir. 

Bunlar;

• Drilleme ameliyatı; Femur (uyluk) kemiği başı henüz ileri kemik yıkımına bağlı olarak bağlı olarak çökmemişse femur kemiğinde basınç artışını engellemek ve yeni kanlanma yolları oluşumu amacıyla kemiğin başına delikler açılabilir. Bu cerrahi yönteme drilleme ameliyatı adı verilir. Bu ameliyat sonrasında köprü oluşturulmuş kemik bölgesi ağırlığa oldukça dirençsiz hale gelmiştir. Bu sebeple ameliyattan sonra kişinin yaklaşık 2 ay boyunca koltuk değneği kullanması tedavi başarısı için önemlidir.
• Cerrahi yöntemlerden diğeri kemik grefti yapılmasıdır. Kemik grefti; femur kemiği doku yıkımı olan kısmına başka bir kemiğin kaynaştırılması işlemidir. Fakat bu işlemdeki başarı şansı düşük olduğu için fazla kullanılan bir ameliyat yöntemi değildir. Bu ameliyat sonrasında da yaklaşık olarak 2 ay ağırlıktan kaçınılması gerekir.
• Cerrahi tedavide kullanılabilecek bir diğer yöntem kalça protezi ameliyatıdır. Bu ameliyat oldukça ağır vakalar için kullanılabilir. Tedavide amaç kemik doku yıkımı çok fazla olan kemik bölgesini sağlam doku ile değiştirmektir.

Ameliyatlar genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sonrası kişide özellikle ameliyat bölgesine fazla yüklenilmemesi oldukça önemlidir. 

Ailesinde perthes hastası olan, kanama bozukluğu olan çocukların kalça veya diz bölgesinde ağrı şikâyeti varsa aile tarafından bu şikâyetin ciddiye alınması ve doktora başvurmaları oldukça önemlidir. 

Perthes Hastalığı için Doktora Gidilir?

Perthes hastalığı kişiden kişiye değişen belirtiler oluşturabilen hastalıklardan biridir. Hastalıkta çocuklarda yaygın olarak görülen semptomlar (belirti); bacaklarda ağrı, bacak eklemlerinde hareket kısıtlılığı, topallamadır. 

Fakat bu semptomların hepsi hastada olmayacağı gibi hiçbir belirti de olmayabilir. Hiçbir belirti göstermeyen hastalarda teşhisin erken yapılma ihtimali de azalmaktadır.

Bu tür vakalarda genellikle hastalık daha ağır evreye geçince gelişecek belirtiler sonucunda perthes hastalığı olduğu anlaşılabilir. 

Belirti gösteren çocuklarda erken dönemde tedaviye başlanması oldukça önemlidir. Bu sebeple çocukluk çağındaki kişilerde kalça veya diz ağrısı, topallayarak yürüme gibi şikâyetler görüldüğünde vakit kaybetmeden Pediatrik Ortopedi bölümüne başvurulması gerekmektedir. 

Ortopedist uzman doktor tarafından yapılacak incelemeler doğrultusunda perthes hastalığı teşhisi konup hastalığa ve şiddetine göre uygun tedaviye başlanır.