Peptik ülser, mide veya onikiparmak bağırsağında (duodenum) gelişen yaralardır. Mukoza bariyerinin hasar görmesiyle mide asidi dokuları aşındırır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, yetişkinlerin %10’unda hayat boyu en az bir kez peptik ülser görülür.
Peptik Ülser Nedenleri
En yaygın iki neden Helicobacter pylori bakterisi ve NSAİİ (nonsteroid antiinflamatuar ilaç) kullanımıdır. H. pylori enfeksiyonu vakaların %70-80’inden sorumludur. Aspirin, ibuprofen gibi ağrı kesiciler ise mide mukozasını koruyan prostaglandin üretimini baskılar. Diğer risk faktörleri arasında sigara, alkol tüketimi, kronik stres ve genetik yatkınlık yer alır.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
Karın üst bölgesinde yanma veya kemirici tarzda ağrı en tipik belirtidir. Ağrı genellikle yemeklerden 2-3 saat sonra veya gece uykudan uyandıracak şiddette olur. Diğer bulgular arasında şişkinlik, bulantı, kusma ve iştah kaybı sayılabilir. Kanlı kusma veya katran rengi dışkı, ülser kanamasının acil belirtileridir. Tanıda endoskopi (gastroskopi) altın standarttır. Biyopsi ile H. pylori varlığı ve doku hasarı değerlendirilir.
Tedavi Protokolleri
Tedavi nedene yönelik planlanır:
- H. pylori Pozitifse: 14 günlük üçlü tedavi (proton pompa inhibitörü + iki antibiyotik).
- NSAİİ Kaynaklıysa: İlaç kesilir, alternatif ağrı kesiciler önerilir.
- Asit Baskılama: PPI’lar (omeprazol, pantoprazol) 4-8 hafta kullanılır.
- Kanama Varsa: Endoskopik müdahale (koter, klip) uygulanır.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmeyen ülserler hayati risk oluşturabilir:
- Kanama: Ülserin damara teması sonucu gelişir.
- Delinme: Mide/bağırsak duvarında yırtılma, karın boşluğuna içerik sızması.
- Tıkanıklık: Ülser skarlaşması sonucu sindirim yolunun daralması.
Korunma ve Yaşam Tarzı Önerileri
- NSAİİ kullanımını sınırlayın, doktor kontrolünde asit koruyucu alın.
- Sigara ve alkolden uzak durun.
- Baharatlı gıdalar, kafein gibi tetikleyicileri diyetten çıkarın.
- Stres yönetimi için yoga veya nefes egzersizleri yapın.
Beslenme Önerileri
Probiyotik yoğurt, kefir ve lifli gıdalar (yulaf, elma) mukoza onarımını destekler. Turunçgiller, domates ve asitli içecekler semptomları şiddetlendirebilir. Az az, sık sık beslenmek asit salınımını dengeler.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Gastroenteroloji uzmanı tanı ve tedaviyi yönetir. Kanama veya şiddetli ağrı durumunda acil servise başvurulmalıdır. Düzenli takip, ülserin nüksetmesini önlemede kritiktir.
