Nimodipin, beyin damarlarını seçici olarak etkileyen bir kalsiyum kanal blokörüdür. Özellikle subaraknoid kanama (SAK) sonrası gelişen serebral vazospazmı önlemek ve nörolojik hasarı azaltmak amacıyla kullanılır. Bu ilacın etki mekanizması, beyindeki düz kas hücrelerinde kalsiyum iyonu akışını engelleyerek damar genişlemesini sağlamaya dayanır.
Endikasyonları ve Klinik Kullanım
Nimodipin, anevrizmaya bağlı subaraknoid kanama geçiren hastalarda nörolojik defisit riskini %30’a varan oranda azaltır. Kanamadan sonraki ilk 96 saat içinde başlanmalı ve 21 gün boyunca oral yoldan uygulanmalıdır. Damar büzüşmesini önlemek için ideal dozaj, 4 saatte bir 60 mg’dır. Yoğun bakım ünitelerinde intravenöz formu da kullanılabilir ancak hipotansiyon riski nedeniyle titrasyon gerektirir.
Yan Etkiler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Kardiyovasküler: Tansiyon düşüklüğü (hipotansiyon) en sık görülen yan etkidir. Özellikle intravenöz uygulamada sistolik kan basıncı 90 mmHg altına düşebilir.
- Gastrointestinal: Bulantı, kabızlık ve karaciğer enzimlerinde yükselme bildirilmiştir.
- Nörolojik: Baş ağrısı ve baş dönmesi hastaların %10’unda gözlenir.
- Cilt Reaksiyonları: Nadiren kızarıklık veya terleme artışı görülebilir.
Kontrendikasyonlar ve Risk Grupları
- Aşırı Duyarlılık: Nimodipin veya dihidropiridin türevlerine alerjisi olanlar kullanmamalıdır.
- Karaciğer Yetmezliği: İlacın metabolizması bozulacağından doz ayarı gerektirir.
- Gebelik ve Emzirme: FDA gebelik kategorisi C’dir. Sadece hayati durumlarda kullanılmalıdır.
- İlaç Etkileşimleri: CYP3A4 enzim inhibitörleri (makrolid antibiyotikler, antifungal ilaçlar) ile birlikte kullanılmamalıdır.
Hasta Yönetimi ve Pratik Öneriler
- Tansiyon takibi: İlk dozdan sonra 2 saat aralıklarla kan basıncı ölçülmeli.
- Oral sıvı formu: Yutma güçlüğü olan hastalarda nazogastrik tüple verilebilir.
- İlaç saklama: Işıktan korunmalı ve 25°C altında muhafaza edilmeli.
- Doz atlanması: Unutulan doz 3 saat içinde alınmalı, sonraki doz normal zamanda verilmeli.
Özel Popülasyonlarda Kullanım
- Yaşlı Hastalar: Doz azaltımı gerekebilir (4 saatte bir 30 mg).
- Böbrek Yetmezliği: Doz değişikliği gerektirmez ancak sıvı-elektrolit dengesi izlenmeli.
- Pediatrik Kullanım: Güvenlilik verisi sınırlıdır, sadece uzman hekim kontrolünde uygulanır.
Akılcı İlaç Kullanımı İçin Kritik Noktalar
Nimodipin tedavisi, nöroloji/neşirurji uzmanı gözetiminde yürütülmelidir. Tedavi süresince nörolojik muayene ve transkraniyal Doppler ultrasonografi ile vazospazm takibi şarttır. İlacın ani kesilmesi rebound etkiye yol açabileceğinden, 21 günlük kür mutlaka tamamlanmalıdır.
