Makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı), retina merkezindeki makula bölgesinin hasar görmesiyle merkezi görme kaybına yol açan ilerleyici bir göz hastalığıdır. Özellikle 50 yaş üstü bireylerde körlüğün önde gelen nedenlerinden biridir. İki ana tipi bulunur: kuru (atrofik) ve yaş (eksüdatif) tip.
Kuru ve Yaş Tip Arasındaki Farklar
Kuru tip makula dejenerasyonu, hastaların %85-90’ını oluşturur ve yavaş ilerler. Makula hücrelerinin yaşlanmayla birlikte incelmesi ve atrofisiyle karakterizedir. Yaş tip ise daha nadir görülmesine rağmen ciddi görme kaybına neden olur. Retina altında anormal kan damarlarının büyümesi ve sızıntı yapmasıyla ortaya çıkar.
Erken ve İleri Dönem Belirtileri
- Düz çizgilerde dalgalanma veya kırılmalar (metamorfopsi)
- Görme alanı merkezinde gri veya karanlık lekeler
- Renk kontrastlarını ayırt etmede zorluk
- Okuma sırasında kelimelerin bulanıklaşması
- Işık adaptasyonunun yavaşlaması
Risk Faktörleri ve Önlenebilir Nedenler
- Yaş: 60 yaş üstünde risk katlanarak artar
- Genetik: Aile öyküsü varsa risk 4 kat yükselir
- Sigara: Risk %200-300 artırır
- Hipertansiyon ve Kardiyovasküler Hastalıklar
- Güneş Işığı: UV ve mavi ışığa uzun süre maruziyet
Teşhis Yöntemleri
- Amsler Grid Testi: Evde uygulanabilen basit çizgi takip testi
- Optik Koherens Tomografi (OCT): Retina tabakalarının mikron düzeyinde görüntülenmesi
- Fundus Floresein Anjiyografi (FFA): Anormal damarların boya ile tespiti
- Görme Keskinliği Ölçümleri
Güncel Tedavi Yaklaşımları
Kuru Tip İçin:
- AREDS2 Formülü: C vitamini, E vitamini, bakır, çinko, lutein ve zeaksantin içeren özel takviyeler
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Akdeniz diyeti, tütün ürünlerinden kaçınma
Yaş Tip İçin:
- Anti-VEGF Enjeksiyonları: Aflibercept, Ranibizumab gibi göz içi ilaçlarla anormal damar büyümesinin baskılanması
- Fotodinamik Terapi: Verteporfin ilacı ve lazer kombinasyonu
- Lazer Fotokoagülasyon: Sızıntı yapan damarların lokalize edilmesi
Koruyucu Önlemler
- Beslenme: Ispanak, karalahana, yumurta sarısı gibi lutein/zeaksantin kaynakları
- Göz Koruyucu: UV filtreli güneş gözlüğü kullanımı
- Düzenli Kontrol: Yılda bir göz dibi muayenesi
- Kan Basıncı ve Kolesterol Kontrolü
Görme Kaybıyla Yaşamak İçin Pratik Çözümler
- Büyütme cihazları ve yüksek kontrastlı dijital araçlar
- Sesli kitap ve akıllı asistan uygulamaları
- Ev içi düzenlemeler (kaygan zeminlerin kaldırılması, yeterli aydınlatma)
Yeni Umut Veren Araştırmalar
- Kök hücre tedavileri ile hasarlı retinal hücrelerin yenilenmesi
- Gen terapisi çalışmaları (RGX-314 gibi deneysel ilaçlar)
- Yapay retina implantları ve biyonik göz teknolojileri
Erken teşhis ve tedavi ile görme kaybının önüne geçmek mümkündür. 50 yaş üstü bireylerin yıllık rutin göz muayenelerini aksatmaması kritik önem taşır.
