Makatta kaşıntı (pruritus ani), günlük yaşamı olumsuz etkileyen ve sosyal hayatta utanç kaynağı olabilen yaygın bir şikayettir. Hemoroit, mantar enfeksiyonları, parazitler veya cilt hastalıkları gibi çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilen bu durum, doğru teşhis ve tedaviyle genellikle kontrol altına alınabilir.
Makatta Kaşıntının Temel Nedenleri
Kaşıntının altında yatan sebepler basit hijyen hatalarından ciddi tıbbi durumlara kadar uzanabilir. En sık karşılaşılan nedenler arasında hemoroit, anal çatlak ve fistüller gibi anorektal hastalıklar bulunur. Mantar enfeksiyonları (özellikle Candida) nemli ortamda hızla çoğalırken, kıl kurdu gibi parazitler gece kaşıntısını şiddetlendirebilir. Sedef hastalığı, egzama veya kontakt dermatit gibi cilt rahatsızlıkları da perianal bölgede tahrişe yol açabilir. Aşırı hijyen takıntısıyla sert sabun kullanımı veya yetersiz temizlik de risk faktörlerindendir.
Tanı Sürecinde Yapılan İncelemeler
Doktor öncelikle detaylı hasta öyküsü alır: Kaşıntının süresi, beslenme alışkanlıkları, tuvalet sonrası temizlik rutini ve eşlik eden belirtiler sorgulanır. Fizik muayenede anal bölgede kızarıklık, çatlak veya siğil benzeri oluşumlar araştırılır. Gerekirse:
- Laboratuvar Testleri: Dışkı analizi (parazit), mantar kültürü
- Endoskopik İnceleme: Rektoskopi ile hemoroit veya iltihaplı bağırsak hastalığı şüphesi
- Patch Testi: Alerjik dermatit durumunda
Etkili Tedavi Yöntemleri
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
- Mantar Enfeksiyonları: %2’lik ketokonazol kremler
- Paraziter Enfeksiyonlar: Mebendazol veya albendazol tabletler
- Hemoroid/Koşullar: %1 hidrokortizonlu merhemler, ılık oturma banyoları
- Cilt Hastalıkları: Kalsinörin inhibitörlü topikal ilaçlar
- Diyet Düzenlemeleri: Baharat, kafein ve alkol kısıtlaması
Evde Uygulanabilecek Rahatlatıcı Yöntemler
- Hijyen İpuçları: Tuvalet sonrası parfümlü sabun yerine pH nötr temizleyiciler, yumuşak tuvalet kağıdı
- Kompres Uygulamaları: Günde 2 kez 10 dakika soğuk kompres
- Doğal Çözümler: Ilık suya 1 çay kaşığı elma sirkesi ekleyerek oturma banyosu
- Kıyafet Seçimi: Pamuklu iç çamaşırı, dar giysilerden kaçınma
Risk Faktörleri ve Komplikasyonlar
Kronik kaşıntı; deride kalınlaşma, kanamalı yaralar veya bakteriyel enfeksiyonlara yol açabilir. Risk artıran durumlar:
- Obezite (terleme artışı)
- Diyabet (mantar enfeksiyonuna yatkınlık)
- Uzun süre oturmayı gerektiren meslekler
- Kronik ishal veya kabızlık öyküsü
Önleme Stratejileri
- Tuvalet sonrası temizlikte ıslak mendil yerine durulama
- Yatmadan önce perianal bölgeyi tamamen kurutma
- Lifli gıda tüketimi (günde 25-30 gr)
- Stres yönetimi (kaşınma döngüsünü kırmak için)
Ne Zaman Acil Doktora Başvurulmalı?
- Kaşıntıyla birlikte makattan kan gelmesi
- Şiddetli ağrı veya akıntı
- Dışkılama alışkanlığında ani değişiklikler
- 2 haftayı aşan tedaviye dirençli kaşıntı
Proktoloji uzmanı veya dermatolog, tanı ve tedavi sürecini yönetir. Çoğu vakada altta yatan neden düzeltildiğinde şikayetler tamamen kaybolur.
