M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers), 16-30 aylık çocuklarda otizm spektrum bozukluğu riskini tarayan bilimsel bir ölçektir. Ebeveynlerin çocuklarının davranışlarını gözlemleyerek yanıtladığı 23 sorudan oluşan bu test, erken tanı ve müdahale için kritik bir araçtır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, otizmli çocuklara 3 yaşından önce müdahale başlanması, gelişimsel kazanımları %70’e kadar artırabilmektedir.
M-CHAT Nedir ve Neden Önemlidir?
M-CHAT, çocuğun sosyal etkileşim, iletişim ve tekrarlayıcı davranışlarını değerlendiren bir tarama envanteridir. İlk olarak 1999’da geliştirilmiş, 2009’da revize edilerek yanlış pozitif oranları %23’ten %6’ya düşürülmüştür. Erken tanı sayesinde özel eğitim, konuşma terapisi ve davranışsal müdahalelerle çocuğun yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileştirilebilir.
Test Nasıl Uygulanır?
Test, çocuk nöroloğu veya gelişim pediatristi gözetiminde ebeveynler tarafından doldurulur. Sorular basit gözlemler içerir:
- "Çocuğunuz işaret parmağıyla ilgi çekici nesneleri gösterir mi?"
- "Sizin dikkatinizi çekmek için sesler çıkarır mı?"
- "Hayali oyunlar oynar mı? (Örneğin, oyuncak bebeği beslemek)"
- "Göz teması kurmaktan kaçınır mı?"
Her "riskli" yanıt 1 puan olarak kaydedilir.
Sonuçlar Nasıl Değerlendirilir?
- Düşük Risk (0-2 puan): Rutin kontrollerle takip önerilir.
- Orta Risk (3-6 puan): M-CHAT-R/F takip formu ile detaylı değerlendirme yapılır.
- Yüksek Risk (7+ puan): Acilen çocuk psikiyatrisine yönlendirme gerekir.
Testin güvenilirliği %85 olup, yanlış pozitif oranı %5’tir.
Riskli Sonuç Çıkarsa Ne Yapılmalı?
Pozitif tarama sonrasında ADOS-2 (Otizm Tanısal Gözlem Programı) ve ADI-R (Otizm Tanı Görüşmesi) gibi altın standart testler uygulanır. Kesin tanı konan çocuklar için:
- Erken Müdahale Programları: Haftada 25 saat yoğun davranış terapisi (ABA)
- Konuşma Terapisi: İletişim becerilerini geliştirmeye yönelik seanslar
- Duyu Bütünleme Terapisi: Sensoryal hassasiyetleri azaltan egzersizler
Testin Sınırlamaları
- Yanlış Negatifler: Hafif otizmli çocukların %15’i atlanabilir.
- Kültürel Faktörler: Bazı davranışlar kültürel normlara göre yanlış yorumlanabilir.
- Eşlik Eden Durumlar: İşitme kaybı veya zihinsel engel varlığı sonuçları etkileyebilir.
Ebeveynler İçin Kritik İpuçları
- Gözlem Periyodu: Testi çocuğun en aktif olduğu saatlerde doldurun.
- Nesnellik: "Bazen" cevapları yerine net gözlemleri not edin.
- Takip: Düşük risk çıksa bile 24-36 aylık periyotlarda tekrarlayın.
Uzmanların Rolü
Sağlıklı değerlendirme için çocuk nöroloğu, çocuk psikiyatristi ve gelişimsel pediatristin koordineli çalışması şarttır. Tanı konulduğunda devlet destekli özel eğitim merkezlerinden ücretsiz destek alınabilir.
