Laktat dehidrogenaz (LDH), vücuttaki enerji üretiminde kritik rol oynayan bir enzimdir. Hücrelerin glukozu enerjiye dönüştürme sürecinde anahtar bir bileşen olan LDH, kalp, karaciğer, böbrekler, kaslar ve akciğerler başta olmak üzere pek çok dokuda bulunur. Kan testlerinde LDH seviyelerinin yüksek çıkması, hücre hasarı veya yıkımının göstergesi olabilir. Bu durumun altında yatan nedenlerin doğru teşhisi, altta yatan ciddi sağlık sorunlarının erken tespiti açısından hayati önem taşır.
LDH Yüksekliğinin Başlıca Nedenleri
- Kalp ve Damar Sorunları: Miyokard enfarktüsü (kalp krizi), kalp yetmezliği veya miyokardit gibi kalp kası hasarı durumlarında LDH seviyeleri yükselir.
- Karaciğer Hastalıkları: Hepatit, siroz, karaciğer yağlanması veya toksik ilaç maruziyeti karaciğer hücrelerinin zarar görmesine yol açar.
- Kas Yaralanmaları: Şiddetli egzersiz, travma veya kas distrofisi gibi genetik hastalıklar kas dokusunda yıkıma neden olur.
- Böbrek Hastalıkları: Akut böbrek yetmezliği, glomerülonefrit veya böbrek enfarktüsü LDH artışına sebep olabilir.
- Akciğer Problemleri: Zatürre, pulmoner emboli veya akciğer kanseri gibi durumlar akciğer dokusunda hasar yaratır.
- Kanser: Lenfoma, lösemi veya metastatik kanserler hızlı hücre yıkımına bağlı LDH yükselmesine yol açar.
- Hemolitik Anemi: Kırmızı kan hücrelerinin erken yıkımı LDH seviyelerini artırır.
- Enfeksiyonlar: COVID-19, sepsis veya Epstein-Barr virüsü gibi sistemik enfeksiyonlar.
Belirtiler ve Tanı Süreci
LDH yüksekliği tek başına özgül bir semptoma yol açmaz. Şikayetler altta yatan hastalığa göre değişir:
- Nefes darlığı, göğüs ağrısı (kalp veya akciğer kaynaklı)
- Sarılık, karın ağrısı (karaciğer sorunları)
- Kas güçsüzlüğü, kramplar (kas hasarı)
- İdrarda koyulaşma, ödem (böbrek problemleri)
Tanıda LDH izoenzim testleri önemlidir. Bu test, yüksekliğin kaynağını belirlemeye yardımcı olur (LDH-1: kalp/böbrek; LDH-5: karaciğer/kas). Tam kan sayımı, karaciğer fonksiyon testleri, görüntüleme (ultrason/BT) ve biyopsi gibi ek tetkiklerle nedene yönelik araştırma yapılır.
Tedavi Yaklaşımları
LDH yüksekliğinin tedavisi altta yatan nedene odaklanır:
- Kalp Krizi: Anjiyoplasti veya stent uygulamalarıyla kan akışının restore edilmesi.
- Karaciğer Hastalıkları: Antiviral ilaçlar (hepatit), yaşam tarzı değişiklikleri (yağlanma).
- Kanser: Kemoterapi, radyoterapi veya immünoterapi ile hücre yıkımının kontrol altına alınması.
- Hemolitik Anemi: Kortikosteroidler veya dalağın alınması (splenektomi).
- Enfeksiyonlar: Antibiyotik veya antiviral tedaviler.
Destekleyici olarak hücre hasarını azaltan antioksidanlar (E vitamini) ve yaşam tarzı düzenlemeleri önerilir.
Önlemler ve İzlem
- Kronik hastalığı olanların düzenli kontrolleri aksatmaması.
- Toksik maddelerden (ağır metaller, alkol) kaçınma.
- Dengeli beslenme ve düzenli egzersizle hücre sağlığının desteklenmesi.
LDH seviyeleri tedavi başarısını izlemede kullanılır. Örneğin kemoterapi alan hastalarda LDH’nin düşmesi tedaviye yanıtın göstergesidir.
Acil Durum Sinyalleri
Aşağıdaki belirtilerde zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır:
- Göğüste ezici ağrı veya ani nefes darlığı
- Şiddetli karın ağrısı ile birlikte kusma
- Bilinç bulanıklığı veya idrar çıkışının durması
Bu semptomlar miyokard enfarktüsü, akut karaciğer yetmezliği veya böbrek krizi gibi acil durumlara işaret edebilir.
