Şok ve koma, tıpta sıklıkla karıştırılan ancak farklı mekanizmalara sahip iki acil durumdur. Her ikisi de hayati tehlike oluşturabilir, ancak nedenleri, belirtileri ve tedavi yaklaşımları birbirinden ayrılır. İşte bu iki kritik durumun temel özellikleri ve ayırt edici unsurları:
Şok Nedir?
Şok, vücudun dokularına yeterli oksijen ve besin taşınamaması sonucu ortaya çıkan dolaşım yetmezliği durumudur. Kan basıncının kritik seviyelere düşmesiyle karakterizedir. Başlıca şok türleri arasında hipovolemik şok (kan kaybı), kardiyojenik şok (kalp yetmezliği) ve septik şok (enfeksiyon kaynaklı) bulunur.
Şok Belirtileri
- Soğuk, soluk veya nemli cilt
- Hızlı ve zayıf nabız
- Bilinç bulanıklığı veya huzursuzluk
- Hızlı solunum ve nefes darlığı
- İdrar çıkışında azalma
Koma Nedir?
Koma, beyin fonksiyonlarının geçici veya kalıcı olarak bozulması sonucu bilincin tamamen kaybolduğu bir durumdur. Hastalar dış uyaranlara (ses, ağrı) yanıt veremez. Komanın en yaygın nedenleri arasında kafa travması, inme, metabolik bozukluklar veya zehirlenmeler yer alır.
Koma Belirtileri
- Gözleri kapalı halde derin uyku benzeri durum
- Ağrılı uyaranlara tepkisizlik
- Solunum ve dolaşım fonksiyonlarında bozulma (ileri evrelerde)
- Reflekslerin kaybolması veya anormal tepkiler
Şok ve Koma Arasındaki Temel Farklar
- Mekanizma: Şok dolaşım sisteminin, koma ise merkezi sinir sisteminin işlev kaybıdır.
- Bilinç Durumu: Şokta hasta genellikle bilinçlidir (ileri evreler hariç), komada ise bilinç tamamen kapalıdır.
- Vital Bulgular: Şokta kan basıncı düşerken, komada beyin sapı etkilenmediği sürece kan basıncı normal olabilir.
- Tedavi Yaklaşımı: Şokta sıvı replasmanı veya vazopressörler öncelikliyken, komada altta yatan nörolojik neden araştırılır.
Şokta Acil Müdahale
- Hava yolu açıklığı sağlanır ve oksijen desteği başlatılır.
- Damar yoluyla sıvı resüsitasyonu yapılır.
- Altta yatan neden (kanama, enfeksiyon) hızla tedavi edilir.
Komada Acil Müdahale
- Nörolojik değerlendirme (Glasgow Koma Skalası) yapılır.
- Beyin görüntüleme (BT veya MR) ile hasar tespit edilir.
- Metabolik dengesizlikler (hipoglisemi, elektrolit bozukluğu) düzeltilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- Bilinç kaybı, şiddetli baş dönmesi veya solunum güçlüğü durumunda
- Travma sonrası davranış değişiklikleri veya uykuya eğilim varsa
- Ciddi kanama veya enfeksiyon belirtileri eşlik ediyorsa
Şok ve koma acil tıbbi müdahale gerektiren durumlardır. Doğru tanı ve zamanında tedavi hayat kurtarıcı olabilir. Bu nedenle belirtiler ortaya çıktığında vakit kaybetmeden 112 aranmalı veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
