Kan kusmak (hematemez), mide veya yemek borusundan kaynaklanan kanamanın ağız yoluyla çıkarılmasıdır. Acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durum olup, altında yatan nedenlerin hızla teşhis edilmesi hayati önem taşır. Kanın rengi (parlak kırmızı veya kahve telvesi gibi) kanamanın kaynağı ve şiddeti hakkında önemli ipuçları verir.
Kan Kusmanın Başlıca Nedenleri
- Peptik Ülser: Mide veya onikiparmak bağırsağındaki yaralar (en yaygın neden)
- Özofagus Varisleri: Karaciğer sirozu olanlarda yemek borusundaki genişlemiş damarların yırtılması
- Gastrit/Mide Erozyonları: Aspirin, NSAİİ ilaçlar veya alkol kaynaklı mide iç yüzey hasarı
- Mallory-Weiss Yırtığı: Şiddetli kusmaya bağlı yemek borusu-alt uç yırtılması
- Mide Kanseri: Tümör dokusunun kanamaya yol açması
- Yemek Borusu İltihabı (Özofajit): Reflü veya enfeksiyonların neden olduğu tahriş
Eşlik Eden Belirtiler
Kan kusmaya genellikle şu semptomlar eşlik eder:
- Katran renginde dışkı (melena)
- Baş dönmesi veya bayılma
- Karın ağrısı ve şişkinlik
- Hızlı nabız ve tansiyon düşüklüğü
- Soğuk terleme ve cilt solukluğu
Teşhis Yöntemleri
- Endoskopi: İlk 24 saat içinde yapılır. Kanama odağı direkt görüntülenir.
- Kan Testleri: Hemoglobin, pıhtılaşma profili ve karaciğer fonksiyonları.
- Görüntüleme: Karın ultrasonu veya BT ile tümör/karaciğer sorunları tespiti.
- Anjiyografi: Aktif kanayan damarın lokalizasyonu için.
Acil Müdahale ve Tedavi
- Havayolu Güvenliği: Solunum yolunun kanla tıkanmasını önleme.
- Sıvı Resüsitasyonu: Damar yoluyla sıvı ve kan ürünleri verilmesi.
- Endoskopik Tedaviler:
- Enjeksiyon (adrenalin) veya termal koagülasyon ile kanama durdurulması
- Varislerde bant ligasyonu
- Cerrahi: Kontrol edilemeyen kanamalarda acil ameliyat.
- İlaçlar: Proton pompa inhibitörleri (mide asidini baskılamak için)
Risk Faktörleri
- Uzun süreli NSAİİ ilaç kullanımı
- Kontrolsüz alkol tüketimi
- Karaciğer sirozu öyküsü
- Tedavi edilmemiş Helicobacter pylori enfeksiyonu
Önlemler
- NSAİİ ilaçları aç karnına almamak
- Alkol ve sigara kullanmamak
- Reflüyü tetikleyen baharatlı/yağlı gıdalardan kaçınmak
- Karaciğer hastalığı olanların düzenli kontrolleri
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
- Kahve telvesi görünümünde veya parlak kırmızı kan kusma
- Baş dönmesi ile birlikte siyah dışkılama
- Bilinç bulanıklığı ve şok belirtileri
