Kan pıhtılaşması (tromboz), damarlarda istenmeyen pıhtı oluşumuyla karakterize ciddi bir sağlık sorunudur. Normalde yaralanma durumunda hayat kurtaran bu mekanizma, kontrolsüz çalıştığında kalp krizi, inme veya pulmoner emboli gibi ölümcül komplikasyonlara yol açabilir.
Kan Pıhtılaşması Neden Olur?
Pıhtı oluşumu üç ana faktörün etkileşimiyle gelişir: kan akışındaki değişiklikler (staz), damar duvarı hasarı ve kan bileşenlerindeki anormallikler (hiperkoagülabilite). Uzun süreli hareketsizlik (uzun uçak yolculukları), cerrahi operasyonlar, genetik pıhtılaşma bozuklukları (Faktör V Leiden), kanser, gebelik ve doğum kontrol hapları en yaygın tetikleyicilerdir.
Belirtiler ve Türleri
Semptomlar pıhtının yerleştiği bölgeye göre değişir:
- Derin Ven Trombozu (Bacakta): Şişlik, ısı artışı, kızarıklık ve baldırda hassasiyet
- Akciğer Embolisi: Nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı balgam, ani çarpıntı
- Beyin Damar Tıkanıklığı: Yüzde kayma, kol-bacak güçsüzlüğü, konuşma bozukluğu
- Karın Damarlarında: Şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma
Teşhis Yöntemleri
Tanıda kullanılan modern teknikler:
- Ultrasonografi: Bacak toplardamarlarında pıhtı taraması için ilk basamak
- D-dimer Testi: Pıhtı varlığını gösteren kan marker’ı
- Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi: Akciğer ve beyin damarlarının detaylı görüntülenmesi
- MR Venografi: Pelvik bölge damarlarının değerlendirilmesi
Tedavi Protokolleri
- Antikoagülan İlaçlar: Heparin, warfarin veya DOAK’lar (dabigatran, rivaroxaban) ile pıhtı büyümesi engellenir
- Trombolitik Tedavi: Şiddetli vakalarda doku plazminojen aktivatörü (tPA) ile pıhtı eritme
- Mekanik Yöntemler: Vena kava filtreleri (tekrarlayan emboli riskinde)
- Cerrahi: Masif pulmoner embolide acil trombektomi
Risk Faktörleri
- Obezite (BMI >30)
- Sigara kullanımı
- 60 yaş üstü olmak
- Otoimmün hastalıklar (lupus, antifosfolipid sendromu)
- Aile öyküsünde tromboz
Önleme Stratejileri
- Hareketli yaşam: Her 2 saatte bir 5 dakika yürüyüş
- Uzun yolculuklarda kompresyon çorapları kullanımı
- Hidrasyon: Günde 2-2.5 litre su tüketimi
- Riskli gruplarda düşük molekül ağırlıklı heparin profilaksisi
- Kan sulandırıcı ilaç kullananlarda INR düzeyi takibi (hedef 2-3 arası)
Acil Durum İşaretleri
- Tek bacakta ani şişme ve ağrı
- Göğüste bıçak saplanır tarzda ağrı
- Nefes alırken batma hissi
- Görme kaybı veya konuşma bozukluğu
Bu durumlarda vakit kaybetmeden 112 aranmalıdır.
Yaşam Tarzı Önerileri
Akdeniz diyeti (zeytinyağı, balık, ceviz) pıhtı riskini %30 azaltır. Düzenli yürüyüş ve yüzme, kan akışını düzenleyen en etkili egzersizlerdir. K vitamininden zengin ıspanak, brokoli gibi besinler warfarin kullananlarda kontrollü tüketilmeli.
