İnternet hastalığı (dijital bağımlılık), teknoloji kullanımının kontrol edilemez hale gelmesiyle karakterize modern bir sağlık sorunudur. Bireylerin sosyal, mesleki ve kişisel yaşamını derinden etkileyen bu durum, Dünya Sağlık Örgütü tarafından "davranışsal bağımlılık" sınıfında ele alınmaktadır.
İnternet Hastalığı Nedir?
İnternet bağımlılığı, bireyin çevrimiçi aktivitelere (sosyal medya, oyun, alışveriş) aşırı zaman ayırması ve bu davranışı kontrol edememesi durumudur. Bağımlılık düzeyine ulaştığında; iş kaybı, akademik başarısızlık, aile içi çatışmalar ve sosyal izolasyon gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.
Temel Belirtiler ve İşaretler
- Zaman Yönetimi Kaybı: Planlanandan çok daha uzun süre internette kalma.
- Yoksunluk Belirtileri: İnternetten uzak kalınca huzursuzluk, sinirlilik veya depresif ruh hali.
- Tolerans Gelişimi: Aynı haz için giderek artan internet kullanım ihtiyacı.
- Sosyal Geri Çekilme: Yüz yüze ilişkilerin yerini dijital etkileşimlere bırakması.
- Fiziksel Şikayetler: Uzun süreli hareketsizliğe bağlı boyun ağrısı, göz kuruluğu, uyku bozuklukları.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Psikolojik Etkenler: Depresyon, sosyal anksiyete, dürtüsellik.
- Çevresel Tetikleyiciler: İzole yaşam, stresli iş ortamı.
- Nörobiyolojik Yatkınlık: Dopamin salınımındaki düzensizlikler.
- Teknolojik Tasarım: "Sonsuz kaydırma" gibi bağımlılığı pekiştiren uygulama mekanikleri.
Fiziksel ve Psikolojik Etkileri
- Fiziksel: Karpal tünel sendromu, duruş bozuklukları, obezite, migren.
- Psikolojik: Dikkat eksikliği, benlik saygısında azalma, kaygı bozuklukları.
- Sosyal: Yalnızlık hissi, iletişim becerilerinde zayıflama, gerçeklik algısının bozulması.
Tanı ve Değerlendirme Yöntemleri
Klinik değerlendirmede Young İnternet Bağımlılığı Ölçeği sıklıkla kullanılır. Psikiyatrik görüşme esnasında:
- İnternet kullanımının günlük yaşamı ne ölçüde etkilediği,
- Dijital detoks denemelerinin başarısı,
- Fiziksel sağlık üzerindeki somut etkiler analiz edilir.
Tedavi Yaklaşımları
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır.
- Dijital Detoks Programları: Kontrollü teknoloji diyeti uygulamaları.
- Aile Terapisi: Aile içi iletişimi güçlendirmeye yönelik seanslar.
- İlaç Tedavisi: Eşlik eden depresyon/anksiyete varsa antidepresanlar.
Korunma ve Başa Çıkma Stratejileri
- Zaman Sınırlaması: Uygulama kullanım takipçileriyle günlük limit belirleme.
- Teknoloji-Free Alanlar: Yatak odası ve yemek masasında cihaz yasağı.
- Alternatif Aktiviteler: Kitap okuma, doğa yürüyüşü gibi offline hobiler edinme.
- Bildirim Yönetimi: Gereksiz uyarıları kapatarak dikkat dağılımını azaltma.
Özel Risk Grupları
- Ergenler: Beyin gelişiminin sürmesi nedeniyle bağımlılığa yatkınlık.
- DEHB Tanılı Bireyler: Dürtü kontrol zorluğu nedeniyle artmış risk.
- Sosyal Fobisi Olanlar: Sanal ilişkilerle kaçınma davranışı.
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
- İnternet nedeniyle 48 saatten fazla uykusuz kalma,
- Online kumar veya alışverişle maddi kayıp yaşama,
- Siber zorbalığa maruz kalma durumlarında psikiyatrik destek şarttır.
