İlizarov Nedir?

İlizarov yöntemi cerrahların kemikleri uzatmak, yeniden şekillendirmek, kaynamalı veya kaynamasız karmaşık kemikleri tedavi etmek amacıyla kullandıkları bir cerrahi yöntemdir. İlizarov çerçeveleri olarak da tanımlanan bu teknik, kemiklerdeki enfeksiyon tedavilerinde de kullanılmaktadır. Operasyonlarda kullanılan ilizarov çerçeveleri, hangi uzvun tedavi edildiğine göre çeşitli türde ve yapıda olabilir. Paslanmaz çelik veya titanyum malzemeleri kullanılarak tasarlanan bu çerçeveler, çeşitli tellerle veya pimlerle sağlıklı kemiğe tutturulur. Sağlıksız kemikler ise boşta kalır. Bu sayede tedavi edilecek bölge hareketsiz ve stressiz kalır, tüm gerginlik sağlıklı kemiğin üzerine binmiş olur.   

İlizarov Metodunun Kullanıldığı Durumlar

Bacaklarda uzvun eşitsizliği ve bacak kısalığı gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak gerçekleştirilebilen ilizarov metodu; genetik, gelişimsel ve kemik uçlarının kısalmasına neden olan sorunlar olarak 3 ana başlık altında ele alınır. Bu tür sorunlarda kemiğin uzaması veya eşit olmayan uzuvların eşitlenmesinde kısalık telafisi, kısa bacağın uzatılması ve uzun bacağın kısaltılması gibi yöntemler uygulanır.

• Bacağı doğuştan (genetik olarak) kısa olan hastalarda çoğunlukla uzatma ve rekonstrüksiyon (yeniden şekillendirme) metodu uygulanır. 
• Gelişimsel olarak bacağı kısa olan hastalarda çivi üzerinden uzatma ya da tam implant çivi metotlarından birisi kullanılır. Genellikle 1 veya 2 ilizarov operasyonu ile gelişme sağlanır. 
• Yanlış kaynama diye de tabir edilebilen travma sonrası bacak kısalması yetişkinlerde görülür. Bu tür vakalarda 1 operasyonda sonuç alınabilmektedir.   

Kapalı ve Açık Kırıklarda İlizarov Yöntemi

Travma sonrası doku bütünlüğü bozulan kırıklara açık kırık denir. Çoğunlukla yüksekten düşme, yüksek enerjili travmalar ve trafik kazası gibi nedenlerden dolayı meydana gelir. Travma sonrası oluşan kırıklarda, dış ortamdan bulaşan mikroplar kemiğe kolaylıkla ulaşır ve tedavisi oldukça uzun süren ve zor olan kemik iltihabına neden olur.

Kaynamadan Kırıklarda İlizarov Yöntemi

Kırıkların tedavisinde cerrahların üzerinde durduğu en önemli konu kan dolaşımının hasar görüp görmemesidir. Kaynamadan kırık tedavilerinin çoğunda kaynama başarısı %94-%100 oranındadır. Kırıkların iyileşmesinde kaynama başarısından çok; kemiğin kan dolaşımının korunması, stabilite ve ekstremite (kemik veya parçalarının uç kısımları) fonksiyonunun bozulmamış olması büyük önem taşır.  Ekstremite fonksiyonunda gözlemlenen zarar 3 dereceye ayrılabilir. Birinci derece kırıklarda hasar oranı düşük olup iyileşme 40-50 gün sürer. İkinci derece diye tabir edilen transvers kırıklarda hasar oranı %50 civarındadır ve iyileşme süreci 50-60 gündür. Üçüncü derece kırıklarda ise kan dolaşımı belirli ölçüde zarar görmüştür ve iyileşme süreci 60-80 gündür. Ayrıca tam deplase (%100'ün üzerinde hasar) durumunda iyileşme süreci 90 günün üzerindedir.

Kol ve Bacak Eğriliğinin Düzeltilmesinde İlizarov Yöntemi

Kol ve bacakların eğriliğinin düzeltilmesinde en etkili yöntemlerden birisi ilizarov ameliyatıdır. Eğriliğin düzeltilmesi için öncelikle bir alet tasarlanır ve tedaviyle bu eğrilik düzeltilebilir. Eğriliğin derecesi ilizarov yöntemi ile çarpık bacak düzeltmenin başarısını etkilemez. Miktarı ne olursa olsun her türlü eğrilik ilizarov cihazı ile giderilebilmektedir. Erken yaşta görülen eğriliklerin, ilerleyen aşamalarda kireçlenme ve eklem rahatsızlıklarına neden olduğu belirtilmektedir. Bacak ve kollarında birkaç derece eğriliği olanlar için dahi, ilizarov yöntemiyle bu sorunun giderilmesi önerilmektedir.

İlizarov ameliyatlarının birçoğunda yaş sınırı aranmamaktadır, ancak genellikle 3 yaşından önce önerilmemektedir. Özellikle çocukların ergenlik döneminde rastlanılan parantez bacaklar, iki yaşa kadar doğal gibi değerlendirilse de ilerleyen süreçlerde tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Yaşın ilerlemesiyle eğrilik oranının arttığı da bilinmektedir. İlizarov ameliyatı olanlar eğriliklerinden tamamen kurtulabilmektedir.

İlizarov ile Boy Uzatma

İlizarov ile boy uzatma ameliyatı, sağlık problemleri ya da estetik sebeplerle bacağın uzatılması için uygulanan bir ortopedik cerrahi tekniktir. Bu teknik yalnızca bacaklara değil kollara da uygulanabilmektedir. Boy uzatma operasyonlarında çok çeşitli teknikler üzerinde çalışılmaktadır. Genel olarak ise uzatılması amaçlanan kemiğin kesilerek iki parçaya ayrılması ve müteakiben ikiye ayrılan uçların birbirleri arasındaki boşluğun uzatılması ilkesi prensibini temel alır. Bu işlemde dahili bir fiksatör (vücudun dış kısmına takılan alet) kullanılır. Her gün çok az miktarda uzayan boşluktaki kemik belirli bir çekme gerilimi altında uzarken, kemik uçlarındaki boşlukta yeni kemik üretimi (distraksiyon oseogenezi) gerçekleşir.  İlizarov ile boy uzatma operasyonlarında vücudun farklı bir bölgesinden kemik transferi yapılmasına ihtiyaç olmaz.

Uygulamada 8 cm'ye kadar bir uzatma hedefleniyorsa, yalnızca kaval kemiğine veya yalnızca uyluğa cerrahi işlem yapılır. Fakat 10 cm'den daha fazla bir uzatma hedefleniyorsa, bu durumda hem kaval kemiğine hem de uyluk kemiğine işlem yapılır. İlizarov ile yapılan boy uzatma operasyonlarında kaslar, sinirler, damarlar, bağlar ve yumuşak dokular kemiklerle bütünleşik yapıda olduğundan işlem yavaş yavaş ve aşamalı olarak gerçekleştirilir. Bu sayede tüm sistem otomatik olarak uzayan uzva uyum sağlar. Boy uzatma uygulamalarında hastanın süreci daha kolay atlatabilmesi için eşzamanlı olarak fizyoterapi desteği de verilir.

İlizarov ile boy uzatma ameliyatı çocukluk döneminden itibaren (3-4 yaş) yapılabilir. Küçük yaşlarda uygulanan işlemlerde kaç operasyon yapılacağı, yapılan hesaplamalar sonucu kısalık miktarına göre saptanır. 10 yaş ve daha küçük çocuklarda genellikle iki aşamalı olarak operasyonlar gerçekleştirilir.

İlizarov Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Tedaviye başlamadan önce cerrah, hastanın detaylı olarak hikayesini dinler ve önceden uygulanmış cerrahi işlemlere ait bilgileri talep eder. Detaylı yapılan klinik muayenenin ardından bazı radyolojik ve laboratuvar tetkikleri yapılır.

İlizarov ameliyatı genel anestezi kullanılarak yapılır. Ameliyatın süreci, cerrahın hangi uzvu tedavi ettiğine ve tedavinin kapsamına bağlı olarak değişir. İlizarov aleti genellikle 4-6 halkadan oluşur. Bu halkalara teller tutturulur. Kemiğin uzatılmasına ortalama bir hafta sonra başlanır. Günlük uzatılması planlanan miktar hastanın fiziksel ve patolojik durumuna göre değişmekte olup; genellikle her 6 saatte 0.25 mm (1 günde 1 mm şeklinde) olarak belirlenir.

Ameliyat sonrası ağrının hafifletilmesi için ameliyat sırasında bazı sinirsel ilaçlar verilebilir. Bu nedenle uzvun uyuşması ve karıncalanması normaldir. Hastanede kalış süresi, ameliyatın kapsamına ve kullanılan aletin tasarımına göre değişkenlik gösterir.

İlizarov Ameliyatı Riskleri

İlizarov ameliyatında gözlenebilecek riskler oldukça azdır. Bugüne dek yapılan akademik çalışmalar incelendiğinde, hastaların yalnızca %4'ünde uygulanan prosedürlerden vazgeçildiği ve tedaviden vazgeçildiği görülmektedir. Kalan %96'lık kesimin ameliyatlarının başarılı geçtiği söylenebilir. İlizarov cihazı ile yapılan uzatma tekniklerinde en yaygın görülen komplikasyonlardan birisi aşil tendonunun (bacak bölgesinin arka kısmından topuk kemiğine bağlanan kas grubu) hareket açıklığının azalmasıdır. Uzun uzatma operasyonları sırasında ortaya çıkabilecek diğer komplikasyonlar şunlardır:

• Kas kontraktürleri (inatçı kasların kısılmasından dolayı ortaya çıkan bir kas rahatsızlığı)
• Eklem çıkması
• Eksenel sapma
• Nörolojik ve Vasküler yaralanma (damar yaralanmaları)
• Kaynamama
• Çivi bölgesi sorunları
• Uzunluk kaybı
• Geç eğilme ve kırılma