Hipofiz yetmezliği (hipopituitarizm), beynin tabanında bulunan hipofiz bezinin yeterli hormon üretememesi durumudur. Bu bez, büyüme, tiroit fonksiyonları, üreme ve stres yanıtı gibi hayati süreçleri kontrol eden hormonları salgılar. Eksikliği, vücudun dengesini ciddi şekilde bozabilir.
Hipofiz Yetmezliğinin Başlıca Nedenleri
- Tümörler: Hipofiz adenomları veya yakındaki beyin tümörleri (kraniofaringioma gibi).
- Travma: Kafa yaralanmaları veya cerrahi müdahaleler.
- İnflamasyon: Hipofiz iltihabı (hipofizit) veya otoimmün hastalıklar.
- Radyasyon Tedavisi: Beyin bölgesine uygulanan radyasyon.
- Sheehan Sendromu: Doğum sonrası aşırı kanamaya bağlı hipofiz hasarı.
Belirtiler ve Hormonlara Göre Dağılım
Hipofiz yetmezliğinin belirtileri, eksilen hormona göre değişir:
- Büyüme Hormonu Eksikliği: Yorgunluk, kas güçsüzlüğü, kilo artışı.
- TSH Eksikliği (Tiroit Uyarıcı Hormon): Üşüme, kabızlık, saç dökülmesi.
- ACTH Eksikliği (Kortizol): Tansiyon düşüklüğü, iştahsızlık, hipoglisemi.
- LH/FSH Eksikliği (Üreme Hormonları): Adet düzensizliği, libido kaybı, kısırlık.
- ADH Eksikliği (Vazopressin): Aşırı susama ve idrara çıkma (diyabet insipidus).
Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
- Hormon Testleri: Kanda kortizol, TSH, IGF-1, testosteron/östrojen seviyeleri ölçülür.
- Uyarı Testleri: ACTH veya insülin tolerans testi ile hormon yanıtı değerlendirilir.
- Görüntüleme: Hipofiz MR’ı ile tümör veya yapısal anormallikler incelenir.
- Göz Muayenesi: Tümörlerin optik sinire basısını tespit için.
Tedavi Yaklaşımları ve Hormon Replasmanı
- Eksik Hormon Takviyesi:
- Kortizol eksikliği için hidrokortizon.
- Tiroit hormonu için levotiroksin.
- Büyüme hormonu eksikliğinde rekombinant GH.
- Testosteron/östrojen replasmanı.
- Cerrahi Müdahale: Hipofiz tümörlerinin transsfenoidal yolla çıkarılması.
- Radyoterapi: Tümör kalıntılarının kontrolü için.
Yaşam Tarzı ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Stres Yönetimi: Enfeksiyon veya ameliyat gibi stresli durumlarda kortizol dozu artırılmalı.
- Düzenli Kontroller: Hormon seviyeleri 6 ayda bir ölçülmeli.
- Beslenme: Kalsiyum ve D vitamini takviyesi ile kemik sağlığı desteklenmeli.
- Acil Durum Kartı: Hasta, hipofiz yetmezliği olduğunu belirten bir kart taşımalı.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Endokrinoloji uzmanı tanı ve tedaviyi yönetir. Nöroşirürji uzmanı ise tümör vakalarında cerrahi müdahaleyi gerçekleştirir. Belirtiler şiddetliyse acil servise başvurulmalıdır.
