Hepatoloji, karaciğer, safra yolları ve pankreas hastalıklarının teşhis ve tedavisiyle ilgilenen tıp dalıdır. Karaciğerin vücuttaki hayati işlevleri (detoksifikasyon, protein sentezi, sindirim enzimleri üretimi) göz önüne alındığında, bu alanın önemi daha iyi anlaşılır. Hepatologlar, akut ve kronik karaciğer hastalıklarının yönetiminde uzmanlaşmış doktorlardır.
Yaygın Karaciğer Hastalıkları
- Hepatitler: Viral hepatitler (A, B, C, D, E) akut veya kronik formda görülür. Hepatit B ve C kronikleşerek siroza yol açabilir.
- Alkole Bağlı Olmayan Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAFLD): Obezite ve diyabetle ilişkili olup, karaciğerde yağ birikimiyle karakterizedir.
- Siroz: Karaciğerin geri dönüşümsüz hasarı sonucu oluşan skarlaşma, portal hipertansiyon ve organ yetmezliğine neden olur.
- Otoimmün Karaciğer Hastalıkları: Primer biliyer kolanjit (PBC) ve otoimmün hepatit gibi bağışıklık sisteminin karaciğere saldırmasıyla gelişen durumlar.
Karaciğer Hastalıklarının Belirtileri
Erken evrelerde semptomlar silik olabilir. İlerleyen dönemlerde:
- Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
- Karında şişlik (asit)
- Halsizlik ve iştahsızlık
- Kaşıntı ve ciltte morluklar
- Koyu renkli idrar veya açık renkli dışkı
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri: ALT, AST, ALP, GGT enzimleri ve bilirubin düzeyleri.
- Görüntüleme: Ultrason, Fibroscan (karaciğer sertliği ölçümü), MR kolanjiyopankreatografi (MRCP).
- Biyopsi: Karaciğer dokusunun histolojik incelemesi.
- Non-invaziv Testler: FIB-4, APRI skorları ile fibrozis evrelemesi.
Tedavi Yaklaşımları
- Viral Hepatitlerde: Hepatit B için tenofovir/entekavir, hepatit C için direkt etkili antiviral (DAA) tedaviler.
- NAFLD Yönetimi: Kilo kaybı, diyet düzenlemesi ve egzersiz. Vitamin E veya pioglitazon içeren medikal tedaviler.
- Siroz Komplikasyonları: Asit için diüretikler, ensefalopati için laktuloz.
- Karaciğer Nakli: Son dönem karaciğer yetmezliğinde tek kalıcı çözüm.
Karaciğer Sağlığını Korumak İçin Öneriler
- Alkol tüketimini sınırlandırın.
- Hepatit A ve B aşılarını yaptırın.
- Düzenli egzersiz ve Akdeniz diyeti uygulayın.
- Reçetesiz ilaçları (parasetamol dahil) doktor kontrolünde kullanın.
Hepatoloğa Ne Zaman Başvurulmalı?
- Karaciğer enzimlerinde sürekli yükseklik.
- Kronik hepatit B/C taşıyıcılığı.
- Ultrasonografide karaciğerde yağlanma veya fibrozis şüphesi.
- Ailede karaciğer hastalığı öyküsü.
Günümüzde hepatolojideki gelişmeler (örneğin hepatit C’nin %95 tedavi başarısı), pek çok hastalığın kontrol altına alınmasını sağlamıştır. Erken teşhis ve multidisipliner yaklaşım, karaciğer sağlığının korunmasında kilit rol oynar.
