Karaciğer Hastalıkları

Karaciğer Hastalıkları Nedir?

Karaciğer hastalıkları karaciğerin metabolik, toksik, immünolojik ve enfeksiyon hastalıklarını kapsar.

Günümüzde karaciğerin enfeksiyon hastalıkları ve artan ilaç kullanımına bağlı olarak ilaca bağlı karaciğer hastalıklarının görülme sıklıkları artmıştır.

Karaciğer hastalıkları cinsiyet olarak erkek cinsiyette kadın cinsiyete göre daha sıklıkla görülmekle birlikte her iki cinsiyette de görülme sıklığı artmıştır.

Karaciğer Hastalıkları Tipleri

Karaciğer hastalıkları çeşitleri sınıflandırma olarak karaciğerin metabolik, toksik, immünolojik ve enfeksiyon hastalıklarını kapsar.

• Akut hepatit: Akut hepatit karaciğerin 6 aydan kısa bir sürede iyileştiği karaciğer inflamasyonuna denir. Akut hepatitin en önemli nedenlerinden biri hepatite yol açan virüslerdir. Virüsler dışında ilaçlar, alkol, metabolik ve bazı genetik hastalıklar da akut hepatit hastalığına yol açabilmektedir.
• Kronik hepatit: Kronik hepatit karaciğerin 6 aydan uzun süren iltihaplanma sonucunda karaciğerin yapısında zedelenme ve bozulma ile karakterize hastalığıdır.

Akut hepatitte olduğu gibi kronik hepatite yol açan en önemli nedenlerin başında karaciğerin hepatit virüsleri gelir. 

Kronik hepatit hastalığına hepatit virüsleri dışında alkol kullanımı, ilaçlar ve bazı metabolik hastalıklar yol açabilmektedir.

• Karaciğer yağlanması: Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde görülen trigliserid miktarının normalde olması gereken karaciğer ağırlığından %4-5 oranında fazla olmasıyla meydana gelir. 

Karaciğer hücrelerinde yağlanma var ancak karaciğerde bir iltihap durumu yoksa buna basit yağlanma adı verilir.

Karaciğer hücrelerinde yağlanma ile birlikte karaciğerin yapısında da iltihaplanma durumu   varsa buna da yağlı hepatit adı verilir.

Karaciğerde yağlanmaya yol açan en önemli nedenlerden biri insülin direncidir.

• Alkolik karaciğer hastalıkları: Fazla miktarda alkol alımına bağlı olarak karaciğerde yağlanmadan siroz hastalığına kadar değişen zedelenme ve yıpranmayı tanımlayan hastalık grubudur.

Adından da belli olacağı gibi alkolik karaciğer hastalığına sebep olan en önemli neden aşırı düzeyde :alkol tüketimidir.

• İlaç kullanımına bağlı karaciğer hastalıkları: Birçok ilaç kullanımı karaciğerde yapı ve mikroskobik değişiklere yol açarak karaciğer zedelenmesine neden olabilir.
• Wilson hastalığı: Wilson hastalığı genetik geçişli bir karaciğer hastalığıdır. Bu hastalığa neden olan reseptör mutasyonları sonucunda karaciğer ve tüm vücutta fazla miktarda bakır iyonu birikir. 

Biriken bakır iyonu beyinde, gözlerde, böbreklerde, iskelet sisteminde ve en önemlisi de karaciğerde hasara neden olur.

• Primer hemokromatozis: Primer hemokromatozis genetik geçişli bir karaciğer hastalığıdır. Bu hastalığa neden olan reseptör mutasyonları sonucunda karaciğer ve tüm vücutta fazla miktarda demir iyonu birikir.

Karaciğerde biriken demir sonucunda öncelikli olarak kronik hepatit tablosu, bu tablo tedavi edilmezse ilerleyerek siroz gelişimine yol açar.

• Otoimmün hepatit: Otoimmün hepatit tablosunda vücudun kendi hücrelerinin karaciğer organına karşı antikor gelişmesiyle oluşur.

Otoimmün hepatit hastalığı genç kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.

Karaciğer dışı bulgularla seyreden kronik karaciğer iltihaplanmasına neden olur.

• Primer biliyer siroz: Primer biliyer siroz karaciğer içinde bulunan küçük ve orta boy safra kanallarının iltihaplanması sonucunda görülen bir hastalıktır. 

Primer biliyer siroz %90 oranında kadın cinsiyeti etkileyen hastalıkların başında yer alır.

• Karaciğer sirozu: Siroz karaciğerin parankiminde görülen harabiyet ve yapısının bozulmasıyla meydana gelen yıkıcı bir karaciğer hastalığıdır.
• Karaciğer enfeksiyonları: Karaciğer enfeksiyonları karaciğere yerleşmeyi seven enfeksiyonlar ile karakterize hastalıklar grubunu kapsar.

Karaciğer enfeksiyonları piyojenik apseler, amip apsesi, kist hidatik, fasciola hepatica gibi enfeksiyonları kaspar.

• Karaciğerin tümörleri: Karaciğer tümörleri karaciğerin iyi huylu ve kötü huylu tümörlerin kapsayan hastalık grubudur

İyi huylu tümörlere hemanjiom, hepatik adenom, fokal nodüler hiperplazi gibi tömürler örnek olarak verilebilir.

Kötü huylu tümörlere ise hepatosellüler karsinom (hcc) örnek olarak verilebilir. 

Karaciğer Hastalıkları Belirtileri

Karaciğer hastalıklarına bağlı olarak görülen belirtiler değişmekle birlikte karaciğer hastalıklarında ortak görülen belirtiler bulunur ancak birçok karaciğer hastalığı hiçbir semptom vermeyebilir.

• Sarılık: Karaciğer hastalıklarında görülen sarılık belirtisi karaciğerde sentezlenen bilirubin adlı maddenin kana geçmesiyle birlikte oluşur.
• Bulantı-kusma: Karaciğerin birçok işlevi bulunmakla birlikte bir işlevide sindirime yardımcı olmaktır. Bu nedenle bir sindirim rahatsızlığı olan bulantı- kusma karaciğer hastalıklarında sık görülen belirtilerden birisidir.
• Sağ üst karın ağrısı: Karaciğer anatomik bölge olarak karnın sağ üst bölümünde bulunan bir organdır. Dolayısıyla karaciğer hastalıklarında sağ üst karın ağrısı belirtiler arasına eklenir.
• Kaşıntı: Vücutta yaygın olarak görülen kaşıntı asıl olarak safra yollarının hastalıklarına bağlı olarak görülse bile birçok karaciğer hastalığında da görülen belirtiler arasında yer alır.
• Halsizlik-yorgunluk: Halsizlik ve yorgunluk karaciğer hastalıklarında özgül olmayan belirtiler arasında sıkça görülür.
• Sağ üst kadrandan dolgunluk hissi: Sağ üst kadranda dolgunluk hissi karaciğer büyümesine bağlı ortaya çıkan bulgulardan birisidir. 

Karaciğer Hastalıkları Nedenleri

Karaciğer hastalıklarında risk faktörleri değişmekle birlikte ortak görülen bazı risk faktörleri bulunur.

• Alkol kullanımı: Alkol kullanımı gerek siroz gerekse birçok karaciğer hastalığına yol açan önemli risk faktörlerinden birisidir.
• Yaşlanma: Yaşlanmayla birlikte karaciğer hastalıklarının da görülme sıklığı artmıştır.
• Genetik: Wilson hastalığı gibi genetik geçişli hastalıklarda aile bireylerinde ilgili hastalığın görülmesi durumunda kişide de ilgili hastalığı görülme sıklığı artmaktadır.
• Otoimmün hastalık varlığı: Kişinin vücudunda otoimmün kaynaklı bir hastalık bulunması durumunda bir karaciğer hastalığı olan otoimmün hepatit hastalığının görülme sıklığı artmaktadır.
• Diyet: Bol yağlı ve karbonhidratlı yiyecek tüketimi bir karaciğer hastalığı olan yağlı karaciğer hastalığının oluşma riskini arttırmaktadır.
• İlaç kullanımı: Bazı ilaç kullanımları akut ve kronik hepatit hastalığının gelişmesine sebep olur. Karaciğer zedelenmesine yol açan ilaçlara örnek olarak bazı kanser ilaçları, antibiyotikler ve ağrı kesiciler verilebilir.
• Obezite: Obezitede karaciğer hastalıklarının görülme sıklığını arttırmaktadır.
• Kronik hastalıklarının varlığı: Vücutta daha önceden bulunan diyabet, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıkların varlığında  karaciğer hastalıklarının görülme sıklığını arttırmaktadır. 

Karaciğer Hastalıkları Teşhisi

Karaciğer hastalıkların teşhisinde tıbbi öykü, fizik muayene laboratuvar ve radyolojik görüntüleme gibi araçlar kullanılır.

• Anamnez: Anamnez hastanın tıbbi öyküsüdür. hastanın şikayet ve semptomlarının ne zaman başladığı, ne kadar şiddette olduğu ve ne kadar sürdüğü gibi soruları içerir.

Karaciğer hastalıklarında görülen belirtiler sorgulanır. Belirtilerle birlikte herhangi bir risk faktörün bulunup bulunmaması teşhisi koymak açısından oldukça önem arz eder. 

Sarılık, bulantı-kusma, sağ üst karın ağrısı, kaşıntı, halsizlik ve yorgunluk, sağ üst kadranda dolgunluk hissi gibi belirtiler karaciğer hastalıklarında görüldüğü için bu belirtiler ayrı ayrı kişiye sorulmalıdır.

• Fizik muayene: Fizik muayene de bazı karaciğer hastalıklarının teşhisini koymada yardımcı olur. Özellikle fizik muayenede kişinin cilt renginde görülen sarılık, kaşıma izleri ve sağ üst kadranda elle dokunulduğunda bir dolgunluğun olması önemlidir. İlgili karaciğer hastalığı hakkında fikir verir.
• Laboratuvar: Laboratuvar özellikle karaciğer fonksiyon testlerini gösteren alt, ast, ggt ve alp gibi değerler önemlidir.
• Karaciğer görüntüleme yöntemleri: Ultrasonografi karaciğer hastalıkların tanısını koymada sıklıkla kullanılan ve ilk tercih edile görüntüleme yöntemidir.

Doppler ultrason karaciğerde damarsal hastalıkları göstermede seçilecek öncelikli yöntemlerden birisidir. Ultrason dışında Bt ve mr da bazı hastalıklarda kullanılan yöntemlerdendir.

• Karaciğer biyopsisi: Karaciğer biyopsisi karaciğer hastalıklarında karaciğer harabiyetinde, harabiyetin derecelendirmesinde ve evreleme yönteminde kullanılır.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Eğer bir karaciğer hastalığına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız vakit kaybetmeden bir uzmana başvurunuz! 

Karaciğer Hastalıkları Tedavisi

Karaciğer hastalıklarının tedavisi yaşam tarzı değişikliği, destek tedavisi, medikal tedavi, karaciğer nakli gibi tedavi yöntemlerini içermektedir.

Yaşam tarzı değişikliği: Karaciğer hastalıklarında yaşam tarzı değişikliği önemli yer tutar. 

Yaşam tarzı değişikliğinde beslenme tarzında değişiklik ve egzersiz önerilir.

Destek tedavisi: Destek tedavisinin temel esası bozulan değerleri düzeltmektir. Kişide bir sıvı eksikliği varsa sıvı tedavisi, saturasyon düşüklüğü varsa oksijen desteği gibi tedaviler uygulanır.

Medikal tedavi: Karaciğer hastalıkların medikal tedavi olarak antiviral ilaçlar, antiparaziter ilaçlar, steroidler ve profilaktik antibiyotik gibi ilaçlar uygulanır.

Cerrahi tedavi: Karaciğer hastalıklarında görülen en ileri evrede eğer karaciğer geri dönüşsüz olarak hastalanmışsa karaciğer nakli yapılır. 

Karaciğer Hastalıkları Tedavi Edilmezse

Karaciğer hastalıkları tedavi edilmezse kalıcı hasardan ölüme kadar giden komplikasyonlara yol açabilmektedir.

Zayıflama, beyin ödemi, siroz, karaciğer tansiyonu, yemek borusu varisleri, enfeksiyona yatkınlık ve ölüm karaciğer hastalıklarında görülen bazı komplikasyonlara örnek olarak verilebilir

Karaciğer Hastalıkları İlaçları

Karaciğer hastalıklarında kullanılan ilaçlar değişmekle birlikte bazı tedavi yöntemleri ortak olarak kullanılır.

Karaciğer hastalıkların medikal tedavi olarak antiviral ilaçlar, antiparaziter ilaçlar, steroidler ve profilaktik antibiyotik gibi ilaçlar uygulanır.

Antiviral ilaçlar: Antiviral ilaçlar kronik viral hepatit hastalıklarında kullanılan ilaçlardandır.

Steroidler: Steroid gibi ilaçlar otoimmün karaciğer hastalıklarında kullanılan ilaçlardandır:

Profilaktik antibiyotik: Profilaktik antibiyotikler bazı karaciğer hastalıklarında enfeksiyon tablosu gelişmeden önlem amaçlı kullanılan tedavilerdir.

Antiparaziter ilaçlar: Antiparaziter ilaçlar karaciğerin parazitik enfeksiyonlarında kullanılan ilaç grubundandır.

Antineoplastik ilaçlar: Antineoplastik ilaçlar karaciğerin kötü huylu kitlelerinde kullanılan ilaç grubundadır.

Karaciğer Hastalıklarında Cerrahi Tedavi

Karaciğer hastalıklarında görülen en ileri evrede eğer karaciğer geri dönüşsüz olarak hastalanmışsa karaciğer nakli yapılır.

• Hastaya ameliyat öncesinde ameliyata uygunluğu açısından gerekli testler yapılır.
• Hastaya ameliyat öncesinde yapması gerekenler anlatılır.
• Hastaya ameliyat öncesinde gerekli testler yapılarak hasta ameliyata alınır.
• Hasta genel karaciğer ameliyatlarında olduğu gibi anestezi altında uyutulur.
• Hastanın karnından açılarak nakil öncesinde karaciğeri besleyen damarlar bağlanır.
• Karaciğer tam bir şekilde çıkarılarak yerine donörden alınan karaciğer dokusu bırakılır.
• Daha öncesinde bağlanan damarlar yeni karaciğer dokusuyla bağlantıları sağlanır. Ameliyat 8-18 saat arasında sürer.
• Daha önce açılan yerler tekrar kapatılarak hasta operasyon sonrasında görülebilecek komplikasyonlar yönünden takibe alınır.

Gebelikte Karaciğer Hastalıkları

Gebelik döneminde bazı karaciğer hastalıkları ortaya çıkabilir. Bunlardan birisi gebeliğin intrahepatik kolestazıdır.

Gebeliğin intrahepatik kolestazı gebeliğin 3. trimesterinde ortaya çıkar. Kaşıntı en önemli semptomdur.

Bir diğer gebelikte görülen hastalık gebeliğin akut yağlı karaciğeridir. Bu hastalıkta gebeliğin 3. trimesterinde ortaya çıkar. Karaciğer yetmezliği görülür ve ölüm oranı oldukça yüksektir.

Bir diğer gebelikte görülen hastalık da hellp sendromudur. Karaciğer fonksiyon testlerinde bozukluk tablosuyla seyreder. Hasta bebğin doğumundan sonra hızlıca iyileşir.

Bebeklerde Karaciğer Hastalıkları

Bebeklikte görülen karaciğer hastalıkları çoğunlukla metabolik geçişli karaciğer hastalıklarıdır. Wilson ve primer hemokromatozis bu hastalıklara örnek olarak verilebilir. Bu hastalıklardan çok daha ölümcül seyreden metabolik karaciğer hastalıkları da bulunur.

Bebeklikte karaciğer hastalıkları belirtileri olarak sarılık, kaşıntı, sık sık ağlama, huzursuzluk sayılabilir.

Karaciğer Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?

Karaciğer hastalıkları için ‘dahili hepatoloji bölümüne’, uzman olarak da bir ‘dahili hepatoloji uzmanına’ başvurulmalıdır.

Herhangi bir risk faktörün zemininde gelişen sarılık, bulantı-kusma, sağ üst karın ağrısı, kaşıntı, halsizlik ve yorgunluk, sağ üst kadranda dolgunluk hissi gibi belirtilerin görülmesi durumunda vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.