HbA1c testi, son üç aylık kan şekeri seviyelerinin ortalamasını ölçen ve diyabet yönetiminde kritik rol oynayan bir kan analizidir. Bu test, diyabet tanısı, tedavi takibi ve komplikasyon riskinin değerlendirilmesi için yaygın olarak kullanılır. İşte HbA1c testi hakkında bilinmesi gerekenler:

HbA1c Testi Nedir?
HbA1c (Hemoglobin A1c), kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobine bağlanan glikoz miktarını ölçer. Kan şekeri yükseldiğinde, hemoglobin ile glikoz birleşerek "glike hemoglobin" oluşturur. Bu değer, son 2-3 aylık ortalama kan şekerini yansıtır. Normal aralık %4-5.6 iken, %5.7-6.4 prediyabet, %6.5 ve üzeri diyabet olarak kabul edilir.

Kimler HbA1c Testi Yaptırmalı?

• Diyabet Tanısı Almış Bireyler: Tip 1 veya Tip 2 diyabet hastaları, tedavi etkinliğini izlemek için düzenli aralıklarla bu testi yaptırmalıdır.
• Prediyabet Riski Olanlar: Ailesinde diyabet öyküsü bulunan, obezite veya metabolik sendromu olan kişiler.
• Gebelik Şekeri Geçirenler: Gestasyonel diyabet öyküsü olan kadınlar, doğum sonrası takipte bu testi yaptırmalıdır.
• Kronik Hastalığı Olanlar: Hipertansiyon, kalp hastalığı veya polikistik over sendromu (PCOS) olan bireyler.

Test Ne Sıklıkla Yapılmalı?

• Diyabet Hastaları: Tedavi planı stabil olanlarda yılda 2-4 kez, insülin kullanan veya kan şekeri kontrolü zor olanlarda 3 ayda bir.
• Prediyabetli Bireyler: Yılda 1 kez önerilir. Risk faktörleri artıyorsa sıklık doktor tarafından artırılabilir.
• Sağlıklı Bireyler: 45 yaş üstü kişiler, en az 3 yılda bir tarama amaçlı test yaptırmalıdır.

HbA1c Testinin Avantajları

• Açlık gerektirmez, günün herhangi bir saatinde yapılabilir.
• Kısa dönemli kan şekeri dalgalanmalarından etkilenmez.
• Diyabet komplikasyonları (böbrek hasarı, nöropati) riskini öngörmede yardımcıdır.

Sonuçlar Nasıl Yorumlanır?

• <%5.7: Normal kabul edilir.
• %5.7-6.4: Prediyabet (diyabet öncesi dönem).
• ≥%6.5: Diyabet tanısı için teyit gereklidir.
• >%8: Kan şekeri kontrolü zayıf; tedavi planının gözden geçirilmesi gerekir.

Testin Sınırlılıkları

• Anemi, hemoglobin varyantları veya böbrek yetmezliği gibi durumlarda sonuçlar yanıltıcı olabilir.
• Son 3 ayda kan transfüzyonu geçirenlerde doğru sonuç vermeyebilir.

HbA1c Testi ve Yaşam Tarzı İpuçları

• Test sonucu yüksek çıkanlar, beslenme düzenini gözden geçirip lifli gıdalar ve düşük glisemik indeksli besinler tüketmeli.
• Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz, HbA1c değerini %0.5-1 oranında düşürebilir.

Sık Sorulan Sorular

• HbA1c ile açlık kan şekeri farkı nedir? Açlık kan şekeri anlık değeri gösterirken, HbA1c uzun dönemli ortalamayı yansıtır.
• İlaçlar test sonucunu etkiler mi? Bazı ilaçlar (kortikosteroidler) geçici olarak kan şekerini yükseltebilir.

HbA1c testi, diyabet yönetiminin temel taşlarından biridir. Düzenli takip ve doktor önerilerine uyum, komplikasyonları önlemede kritik öneme sahiptir.