Ferritin eksikliği, vücudun demir depolama kapasitesinin azalmasıyla ortaya çıkan ve tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen yaygın bir durumdur. Ferritin proteini, demirin karaciğer, dalak ve kemik iliğinde depolanmasını sağlayarak hemoglobin üretimini destekler. Bu eksiklik özellikle kadınlarda ve çocuklarda sık görülür.
Ferritin Eksikliği Nedir?
Ferritin, hücrelerde demir depolayan bir proteindir. Düşük ferritin seviyeleri (<15 ng/mL), vücudun demir rezervlerinin tükendiğini gösterir. Bu durum demir eksikliği anemisine dönüşmeden önce "gizli demir eksikliği" olarak adlandırılır.
Belirtileri
- Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Saç dökülmesi ve tırnaklarda kırılma
- Huzursuz bacak sendromu
- Baş ağrısı ve konsantrasyon güçlüğü
- Cilt solukluğu ve nefes darlığı
- Toprak veya buz gibi gıda dışı maddelere istek
Nedenleri
- Yetersiz Beslenme: Vegan/vejetaryen diyetlerde demir alımının kısıtlı olması
- Kan Kaybı: Ağır adet kanamaları, mide ülseri, hemoroid
- Emilim Bozuklukları: Çölyak hastalığı, gastrit veya mide bypass ameliyatı
- Artmış İhtiyaç: Hamilelik, ergenlik ve emzirme dönemleri
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri:
- Serum ferritin (ana tanı aracı)
- Tam kan sayımı (hemoglobin, MCV)
- Transferrin satürasyonu
- Ek Tetkikler:
- Dışkıda gizli kan testi
- Endoskopi (sindirim sistemi kanamaları için)
Tedavi Yaklaşımları
- Demir Takviyeleri: Oral demir sülfat (günde 100-200 mg), aç karnına C vitamini ile alınmalı
- İntravenöz Demir: Emilim sorunlarında veya şiddetli eksiklikte tercih edilir
- Beslenme Düzenlemesi:
- Kırmızı et, karaciğer, yumurta
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
- Baklagiller ve demirle zenginleştirilmiş tahıllar
- Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Kanamaya yol açan patolojilerin kontrolü
Risk Grupları
- Hamileler ve emziren kadınlar
- Ergenlik çağındaki kız çocukları
- Kronik böbrek hastaları
- IBD (Crohn/ülseratif kolit) hastaları
Komplikasyonlar ve Uyarılar
Tedavi edilmeyen ferritin eksikliği kalp yetmezliği, bağışıklık zayıflığı ve gelişim geriliğine yol açabilir. Demir takviyeleri kabızlık yapabileceğinden lif alımı artırılmalı ve kalsiyum içeren gıdalarla birlikte tüketilmemelidir.
Beslenme Önerileri
- Demir Emilimini Artıranlar:
- Kırmızı biber, portakal suyu (C vitamini)
- Kırmızı et (heme demir kaynağı)
- Kaçınılması Gerekenler:
- Çay/kahve (yemekten 1 saat önce/sonra)
- Süt ürünleri (demir içeren öğünlerde)
Takip Süreci
Tedavi başladıktan 3 ay sonra ferritin seviyeleri yeniden ölçülmeli. Değerler normale dönse bile depoların dolması için 6 ay daha düşük doz takviye sürdürülmeli. Hamilelerde ise doğum sonrası 3 ay takip şarttır.
Önleyici Tedbirler
- Risk gruplarında yıllık tarama
- Adet düzensizliği olanlarda jinekolojik kontrol
- Gastrit veya ülseri olanların düzenli endoskopi yaptırması
