Dudak morarması (siyanoz), kandaki oksijen seviyesinin düşmesi sonucu dudak dokusunun mavi-mor renk almasıdır. Bu durum hafif bir soğuk maruziyetinden hayati tehlike yaratan kalp-akciğer sorunlarına kadar geniş bir yelpazede ortaya çıkabilir.

Dudak Morarmasının Temel Nedenleri

• Solunumsal Nedenler: Astım krizi, KOAH alevlenmesi, pnömoni (zatürre) veya pulmoner emboli gibi akciğerlerin oksijen alımını bozan durumlar.
• Kardiyovasküler Sorunlar: Kalp yetmezliği, doğumsal kalp hastalıkları (Fallot tetralojisi gibi) veya şok tablosu.
• Hematolojik Problemler: Anemi (kansızlık), methemoglobinemi (kanda anormal hemoglobin) veya karbonmonoksit zehirlenmesi.
• Çevresel Faktörler: Aşırı soğuğa maruz kalma (vazokonstrüksiyon), yüksek rakım (hipobarik hipoksi).

Eşlik Eden Belirtilere Göre Acil Durum Sinyalleri

• Nefes darlığı + göğüs ağrısı: Pulmoner emboli veya kalp krizi şüphesi.
• Hızlı solunum + hırıltı: Astım/ KOAD krizi.
• Bilinç bulanıklığı + terleme: Şok veya septik tablo.
• Parmak uçlarında çomaklaşma: Kronik akciğer/kalp hastalığı işareti.

Teşhis Yöntemleri

1. Fizik Muayene: Nabız oksimetresi ile oksijen satürasyon ölçümü (SpO2 <%92 acil durum).
2. Kan Testleri: Arteriyel kan gazı (PaO2, methemoglobin), tam kan sayımı.
3. Görüntüleme: Akciğer grafisi, EKO, BT pulmoner anjiyografi.
4. EKG: Kardiyak aritmi veya iskemi taraması.

Tedavi Yaklaşımları

• Oksijen Tedavisi: Maske veya nazal kanül ile acil oksijen desteği.
• Nedene Yönelik Müdahale:
  • Bronkospazmda nebulize bronkodilatör.
  • Pulmoner embolide antikoagülan.
  • Methemoglobinemide metilen mavisi.
• Kronik Hastalık Yönetimi: KOAH’ta inhaler tedavi optimizasyonu.

Acil Durumda Ne Yapılmalı?

1. Hava yolunu açık tutun (baş-çene pozisyonu).
2. 112’yi arayın.
3. Hastayı soğuktan koruyun.
4. Solunum sıkıntısı varsa oturur pozisyon verin.

Evde Yönetilebilen Hafif Durumlar

• Soğuğa bağlı morarmada ısıtıcı önlemler.
• Kronik hastalarda oksijen konsantratörü kullanımı.
• Demir eksikliği anemisi için doktor kontrolünde takviye.

Doktora Ne Zaman Başvurulmalı?

• İlk kez ortaya çıkan ani morarma.
• Egzersizle artan nefes darlığı.
• Bacaklarda şişlik + çabuk yorulma.
• Altta yatan kalp/akciğer hastalığı varlığı.

Önleme Stratejileri

• Sigarayı bırakma ve pasif içicilikten kaçınma.
• Kronik hastalıkların düzenli takibi.
• Soğuk havalarda yüzü atkıyla koruma.
• Yüksek rakımda oksijen desteği kullanımı.