Demir eksikliği, vücutta yeterli demir mineralinin bulunmaması sonucu ortaya çıkan ve dünya çapında en yaygın görülen anemi türüdür. Özellikle kadınlarda, çocuklarda ve kronik hastalığı olan bireylerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Demir Eksikliği Nedir?
Demir, kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobinin temel yapı taşıdır. Oksijenin dokulara taşınmasından sorumlu olan bu mineralin eksikliğinde demir eksikliği anemisi gelişir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya nüfusunun %30’undan fazlası bu durumdan etkilenmektedir.
Belirtileri Nasıl Anlaşılır?
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Soluk cilt ve tırnaklarda kırılma
- Baş dönmesi ve konsantrasyon güçlüğü
- Huzursuz bacak sendromu
- Dudak kenarlarında çatlaklar
- Saç dökülmesi ve cilt kuruluğu
- Nefes darlığı ve çarpıntı
Başlıca Nedenleri
- Yetersiz Beslenme: Vegan/vejetaryen diyetler veya dengesiz beslenme.
- Kan Kaybı: Ağır adet kanamaları, mide ülseri, hemoroid.
- Emilim Bozuklukları: Çölyak, Crohn hastalığı veya mide bypass ameliyatı.
- Artmış İhtiyaç: Hamilelik, ergenlik ve bebeklik dönemleri.
Risk Grupları
- Hamileler ve emziren anneler
- 6-24 aylık bebekler
- Kronik böbrek hastaları
- Sporcular ve yoğun egzersiz yapanlar
- Menopoz öncesi kadınlar
Teşhis Yöntemleri
- Tam Kan Sayımı (Hemoglobin <12 g/dL)
- Ferritin Testi (Depo demir düzeyi)
- Transferrin Doygunluğu
- Periferik Yayma (Kırmızı kan hücresi morfolojisi)
Tedavi Yaklaşımları
- Oral Demir İlaçları: Günlük 100-200 mg elementer demir (aç karnına C vitamini ile).
- İntravenöz Demir Tedavisi: Emilim sorununda veya şiddetli eksiklikte tercih edilir.
- Kan Transfüzyonu: Hemoglobin <7 g/dL’de acil müdahale gerektirir.
Beslenme Önerileri
- Hayvansal Kaynaklar: Kırmızı et, karaciğer, hindi
- Bitkisel Kaynaklar: Ispanak, mercimek, kuru üzüm
- Emilim Artırıcılar: C vitamini (portakal, biber)
- Emilim Engelleyiciler: Çay/kahve (yemekten 1 saat önce/sonra)
Yan Etki Yönetimi
Demir ilaçları bulantı ve kabızlığa neden olabilir. Bu durumda:
- Gece yatmadan önce alım
- Dozun ikiye bölünmesi
- Posalı gıda tüketiminin artırılması
Hamilelikte Demir Eksikliği
Gebelerde günlük 27 mg demir gereksinimi vardır. Tedavi edilmeyen eksiklik:
- Erken doğum riskini 2 kat artırır
- Bebekte gelişim geriliğine yol açar
Doktora Ne Zaman Başvurulmalı?
- Tırnaklarda kaşık şeklinde çökme
- Buz veya toprak yeme isteği (pika)
- Egzersiz kapasitesinde belirgin azalma
Demir eksikliği tedavisi ortalama 3-6 ay sürer. Tedavi sonrası ferritin düzeylerinin 50 µg/L üzerinde tutulması nüksü önler. İç Hastalıkları veya Hematoloji uzmanları tanı ve tedavi sürecini yönetir.
