D-dimer, kan pıhtılaşma sürecinde oluşan bir protein parçacığıdır. Yüksekliği genellikle vücutta anormal pıhtı oluşumuna işaret eder. Bu durum ciddi sağlık sorunlarının erken belirtisi olabilir.

D-dimer Yüksekliğinin Temel Nedenleri

1. Tromboembolik Olaylar:
   Derin ven trombozu (DVT) veya pulmoner emboli (PE) gibi damar tıkanıklıkları, D-dimer yükselmesinin en yaygın nedenidir. Bacak veya akciğer damarlarında oluşan pıhtılar, vücudun fibrinolitik sistemini aktive ederek D-dimer üretimini artırır.

2. Yaygın Damar İçi Pıhtılaşma (DIC):
   Sepsis, majör travma veya kanser gibi durumlarda ortaya çıkan DIC, kontrolsüz pıhtılaşma ve ardından kanamayla seyreder. D-dimer bu tabloda tanısal kriterdir.

3. Enfeksiyon ve İnflamasyon:
   COVID-19 dahil ağır enfeksiyonlar, sitokin fırtınası yoluyla pıhtılaşma sistemini aktive eder. Romatolojik hastalıklar da benzer mekanizmayla D-dimer artışına yol açar.

Hangi Belirtiler Uyarıcı Olmalı?

• Bacakta: Şişlik, kızarıklık, ısı artışı ve hareketle ağrı (DVT şüphesi)
• Akciğerlerde: Nefes darlığı, batıcı göğüs ağrısı, kanlı balgam (PE belirtileri)
• Sistemik: Açıklanamayan yorgunluk, cilt altı kanamalar, bilinç bulanıklığı

Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler

1. D-dimer Testi:

   • Normal Değer: Genellikle <500 µg/L FEU
   • Yüksek Pozitiflik: >1000 µg/L FEU tromboemboli riskini gösterir
   • Sınırlılıklar: Yaşlılarda, gebelerde ve kanser hastalarında yalancı pozitiflik yaygındır

2. Görüntüleme Tetkikleri:

   • DVT Şüphesinde: Doppler ultrason
   • PE Şüphesinde: BT pulmoner anjiyografi
   • Alternatif: Ventilasyon-perfüzyon sintigrafisi

Tedavi Yaklaşımları

1. Antikoagülan Tedavi:

   • Heparin/LMWH: Akut dönemde hızlı etki için
   • DOAC’lar: Dabigatran, rivaroxaban gibi oral ilaçlar
   • Warfarin: Mekanik kalp kapakçığı varlığında

2. Altta Yatan Nedenin Tedavisi:

   • Enfeksiyon: Antibiyotikler ve destek tedavisi
   • Kanser: Kemoterapi veya radyoterapi
   • Otoimmün Hastalıklar: İmmünsüpresif tedavi

Risk Faktörleri ve Korunma

• Değiştirilebilir Riskler:
  Sigara kullanımı, obezite, hareketsiz yaşam
• Medikal Önlemler:
  Ameliyat sonrası heparin proflaksisi, varis çorabı kullanımı
• Yaşam Tarzı:
  Uzun yolculuklarda bacak egzersizleri, hidrasyon

Yanlış Bilinenler

• Yanlış: "D-dimer yüksekliği mutlaka pıhtı demektir"
  Doğrusu: Gebelik, ileri yaş ve travmada yalancı pozitiflik sıktır
• Yanlış: "Normal D-dimer tromboemboliyi ekarte ettirir"
  Doğrusu: Subakut olgularda yanlış negatif olabilir

Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?

• Oksijen satürasyonu <%90
• Sistolik kan basıncı <90 mmHg
• Masif hemoptizi (kanlı balgam)

D-dimer yüksekliği tek başına tanı koydurmaz. Tam kan sayımı, fibrinojen, PTZ gibi testlerle bütüncül değerlendirme şarttır. Tanı konulduktan sonra tedavi süresi;

• İlk kez DVT/PE: 3-6 ay
• Tekrarlayan olgular: En az 12 ay
• Kanser ilişkili tromboz: Hastalık süresince