Pulmoner emboli, akciğer atardamarlarının ani tıkanmasıyla ortaya çıkan hayatı tehdit eden bir durumdur. Genellikle bacaklardaki derin ven trombozu (DVT) kaynaklı kan pıhtılarının koparak akciğerlere ulaşması sonucu gelişir. Erken tanı ve müdahale mortaliteyi %30’a kadar düşürebilir.

Pulmoner Emboli Nedenleri ve Risk Faktörleri
Pulmoner embolinin temel nedeni, %90 vakada bacak veya pelvis bölgesindeki derin venlerde oluşan pıhtıların yerinden kopmasıdır. Risk faktörleri arasında uzun süreli hareketsizlik (ameliyat sonrası, uzun uçak yolculuğu), kanser öyküsü, kalp yetmezliği, gebelik, doğum kontrol hapları, genetik pıhtılaşma bozuklukları (Faktör V Leiden) ve obezite bulunur. Sigara kullanımı riski 2 kat artırırken, 60 yaş üstü bireylerde görülme sıklığı belirgin şekilde yükselir.

Pulmoner Emboli Belirtileri

• Ani başlangıçlı nefes darlığı (istirahatte bile)
• Keskin göğüs ağrısı (derin nefes almakla artan)
• Kanlı veya kansız öksürük
• Bacaklarda şişlik, ağrı ve kızarıklık (DVT bulguları)
• Nabızda hızlanma (taşikardi) ve düşük tansiyon
• Ani baş dönmesi veya bayılma

Teşhis Yöntemleri
Tanıda klinik şüphe hayati öneme sahiptir. Wells ve Geneva skorlama sistemleri risk stratifikasyonu için kullanılır. D-dimer testi negatifse emboli ekarte edilebilir. Kesin tanı için:

1. BT Pulmoner Anjiyografi: Altın standart yöntem, pıhtıyı doğrudan gösterir.
2. Ventilasyon-Perfüzyon (V/Q) Sintigrafisi: Böbrek yetmezliği olanlarda tercih edilir.
3. Ekokardiyografi: Sağ kalp yüklenme bulgularını değerlendirir.
4. Alt Ekstremite Doppler USG: DVT varlığını araştırır.

Tedavi Protokolleri

• Antikoagülan Tedavi: Heparin veya düşük molekül ağırlıklı heparin (enoksaparin) ile acil başlanır. Ardından 3-6 ay warfarin veya DOAC’lar (rivaroksaban, apiksaban) kullanılır.
• Trombolitik Tedavi: Masif embolide doku plazminojen aktivatörü (tPA) hayat kurtarıcıdır.
• Cerrahi Müdahale: Tromboembolektomi, medikal tedaviye yanıtsız vakalarda uygulanır.
• Vena Kava Filtresi: Antikoagülasyon kontrendike ise inferior vena kavaya yerleştirilir.

Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmeyen vakalarda pulmoner hipertansiyon, sağ kalp yetmezliği (kor pulmonale) ve ani kardiyak arrest gelişebilir. Sistolik kan basıncı <90 mmHg olan masif emboli vakalarında mortalite %50’yi aşar. Oksijen satürasyonu <%90 olan hastalarda yoğun bakım takibi şarttır.

Korunma Stratejileri

• Uzun yolculuklarda 2 saatte bir yürüyüş ve bacak egzersizleri
• Ameliyat sonrası erken mobilizasyon
• Pıhtılaşma riski yüksek hastalarda profilaktik heparin
• Kompresyon çorapları kullanımı
• Sigaranın bırakılması ve kilo kontrolü

Yaşam Tarzı Önerileri
Antikoagülan kullanan hastaların yeşil yapraklı sebze tüketimini sabit tutması (warfarin etkileşimi), düzenli INR takibi ve travmalardan kaçınması gerekir. Haftada 150 dakika yürüyüş ve bacak kaslarını güçlendiren egzersizler rekürren emboli riskini %40 azaltır.

Ne Zaman Acil Başvurulmalı?
Ani nefes darlığı, göğüs ağrısı veya bayılma durumunda 112 aranmalıdır. Bacakta asimetrik şişlik-kızarıklık gelişen hastalar en geç 24 saat içinde damar cerrahisine başvurmalıdır.